Aktualności

Co należy rozumieć przez pojęcie miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych i czy jest ono chronione przez polskie prawo?

Art. 196 Kodeksu Karnego, stanowi: Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Przestępstwo z art. 196 KK polega na obrazie uczuć religijnych poprzez publiczne znieważenie przedmiotu lub miejsca kultu religijnego. Zachowanie to może być wypowiedzią słowną, jak również może być wyrażone za pomocą gestów, pisma, obrazów czy być zaniechaniem działania. Zachowanie znieważające charakteryzuje się wyrażeniem pogardy, chęcią poniżenia lub wyszydzenia.

Należy zwrócić uwagę, że miejscem przeznaczonym do wykonywania obrzędów religijnych są m.in. budynki i pomieszczenia wyznaczone do sprawowania kultu, takie jak kościoły, kaplice oraz przestrzenie do nich należące np. plac przed kościołem, na którym odbywają się czasowo obrzędy religijne. Miejscami przeznaczonymi do wykonywania obrzędów religijnych są również te miejsca, w których obrzędy dokonywane są nieregularnie za zgodą, czy po powiadomieniu stosownych władz np. polowy ołtarz urządzony do celebracji procesji. W tym ostatnim wypadku miejsca te chronione są jedynie w czasie wykonywania obrzędów. [1] Ponadto zgodnie z kanonem 1205 Kodeksu prawa kanonicznego: ˝Miejscami świętymi są te, które przez poświęcenie lub błogosławieństwo, dokonane według przepisów ksiąg liturgicznych, przeznacza się do kultu Bożego lub na grzebanie wiernych˝.

Biorąc powyższe pod uwagę należy zaznaczyć, że znieważenie miejsca przeznaczonego do sprawowania kultu religijnego, powoduje u osób wierzących naruszenie (tj. obrazę) uczuć religijnych. Przez pojęcie obrazy uczuć religijnych należy rozumieć zachowania, które odbierane są przez osoby wierzące za poniżające lub obelżywe dla przedmiotu tych uczuć, w szczególności zaś dla przedmiotu czci religijnej lub – jak wspomniano powyżej – miejsc sprawowania aktów religijnych. Poniżający lub obelżywy charakter określonych zachowań oceniany jest przez wymiar sprawiedliwości obiektywnie, z uwzględnieniem przekonań panujących w kręgu kulturowym, z którego wywodzi się pokrzywdzony. Bardzo ważnym warunkiem karalności za przestępstwo z art. 196 KK jest, by konkretna osoba poczuła się dotknięta zachowaniem sprawcy. Nie jest przy tym konieczne, by skutek ten dotyczył, co najmniej dwóch osób [2] .

Dla realizacji znamion przestępstwa [3] z art. 196 KK nie jest konieczne, by dana osoba w sposób bezpośredni obserwowała zachowanie znieważające przedmiot czci religijnej lub rezultat takiego zachowania. Należy zwrócić uwagę, że wystarczająco dokładny opis zdarzenia może prowadzić do skutku w postaci obrazy uczuć religijnych. Decydujące tutaj znaczenie ma fakt, że treść, która jest znieważająca dotarła do określonej osoby i wywołała u niej silną reakcję mającą charakter obrazy uczuć religijnych. [4]

Omawiane przestępstwo ma charakter skutkowy [5] , zaś przez skutek w postaci „obrazy uczuć religijnych” należy rozumieć reakcję emocjonalną danej osoby związaną ze znieważeniem miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. Reakcji emocjonalnej może towarzyszyć poczucie naruszenia godności, uczucie zawstydzenia, zażenowania, smutku.

Przestępstwo z art. 196 KK ma charakter umyślny. Dominuje pogląd, że omawiane przestępstwo można popełnić zarówno w postaci zamiaru bezpośredniego, jak i ewentualnego tj. także wtedy, gdy sprawca godzi się jedynie z tym, że swoim zachowaniem znieważy określone w przepisie miejsca lub przedmioty, obrażając tym uczucia religijne innych osób. [6]

„Cel działania sprawcy w postaci działalności artystycznej nie wyklucza zamiaru bezpośredniego w odniesieniu do znamienia znieważenia. Cel ten może, bowiem zakładać, że w sposób konieczny dojdzie do znieważenia przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.” [7]

Źródło:

1.      Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U.2021.2345).

2.      Decretum Num. 48/84/P. Primas Poloniae z dnia 4 grudnia 1983 r. Kodeks Prawa Kanonicznego (Kanon.1983.12.4).

Stan prawny z dnia 15.02.2022 r.

Maciej Lis

Biuro Sieci Pomocy Prawnej

i Poradnictwa Obywatelskiego

w Toruniu przy Centrum

Ochrony Praw Chrześcijan

PRZYPISY

1. M. Filar, M. Berent, op. cit., art. 196. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. W. Wróbel, op. cit., art. 196. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Znamiona czynu zabronionego (przestępstwa) to elementy przepisu karnego, które opisują konstrukcję danego przestępstwa, wskazują, jakie dokładnie zachowania danej osoby oraz jakie okoliczności zdarzenia powodują, iż można mówić o popełnieniu przestępstwa. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3
4. W. Wróbel, op. cit., art. 196. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 4
5. Przestępstwo skutkowe jest to przestępstwo, na które składa się czyn sprawcy oraz określony w ustawie skutek tego czynu. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 5
6. M. Filar, M. Berent [w:] J. Bojarski, M. Bojarski, P. Czarnecki, W. Filipkowski, O. Górniok, E. M. Guzik-Makaruk, S. Hoc, P. Hofmański, M. Kalitowski, M. Kulik, L. K. Paprzycki, E. W. Pływaczewski, W. Radecki, A. Sakowicz, Z. Siwik, B. J. Stefańska, R. A. Stefański, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, L. Wilk, M. Filar, M. Berent, Kodeks karny. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2016, art. 196. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 6
7. W. Wróbel [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a, red. A. Zoll, Warszawa 2017, art. 196. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 7