Aktualności

Czy i kiedy ksiądz może odmówić pogrzebu kościelnego?

Zgodnie z DECRETUM Num. 48/84/P. PRIMAS POLONIAE z dnia 4 grudnia 1983 r. Kodeks Prawa Kanonicznego Kan.  1184. § 1. Jeśli przed śmiercią nie dali żadnych oznak pokuty, pogrzebu kościelnego powinni być pozbawieni: 1° notoryczni apostaci, heretycy i schizmatycy; 2° osoby, które wybrały spalenie swojego ciała z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej; 3° inni jawni grzesznicy, którym nie można przyznać pogrzebu bez publicznego zgorszenia wiernych. § 2. Gdy powstaje jakaś wątpliwość, należy się zwrócić do miejscowego ordynariusza, do którego decyzji należy się dostosować. Kanon 1185 wskazuje nadto, że pozbawienie pogrzebu zawiera w sobie także odmowę odprawienia jakiejkolwiek Mszy świętej pogrzebowej.

Apostata to ten, który odstąpił od wiary chrześcijańskiej od zasad i przekonań wyznawanych w wierze. Heretyk to wyznawca herezji, człowiek głoszący śmiałe poglądy sprzeczne z wiarą chrześcijańską. Schizmatyk to człowiek należący do grupy, która oddzieliła się od dotychczasowej organizacji kościelnej. Notoryczne niepraktykowanie nie jest jednak dowodem na apostazję. Duszpasterz powinien przy nadarzającej się okazji upewnić się, że człowiek ten nie chce mieć nic wspólnego z wiarą i Kościołem, np. w czasie odwiedzin kolędowych. Co więcej, powinien fakt ten odnotować w kartotece parafialnej albo jeszcze lepiej, sporządzić dokument pisany, stwierdzający stan faktyczny z podpisem zainteresowanej osoby. Bez takiego upewnienia się, duszpasterz nie ma prawa odmawiać pogrzebu, argumentując, że osoba ta nie praktykowała.  Należy podkreślić, że Polscy prawodawcy synodalni podkreślają, że odmowa pogrzebu kościelnego nie jest równoznaczna z odmową pochowania na cmentarzu kościelnym niekatolików, czy też nieochrzczonych lub niewierzących. Prawo do pochowania, które ma swoje źródło w przyrodzonej godności ludzkiej, przysługuje każdemu człowiekowi. Prawodawcy synodalni wymieniają nadto konkretne czyny, znaki i gesty, które uczynione przed śmiercią przez jawnego i publicznego grzesznika stanowią wystarczające oznaki pokuty, a tym samym dają możliwość odprawienia mu pogrzebu kościelnego. Są to m.in. prośba o kapłana (choćby nie zdążył przybyć), wzbudzenie zewnętrzne aktu żalu (bicie się w piersi, ucałowanie krzyża, przeproszenie za spowodowane zgorszenie). O znakach nawrócenia może poświadczyć nawet jedna osoba, jeżeli jest wiarygodna.

Drugą grupę pozbawionych stanowią ci, którzy wybrali spalenie swojego ciała
z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej, a więc np. dla zamanifestowania swojej niewiary w zmartwychwstanie, życie wieczne itp. Osobom takim nie przysługuje prawo do katolickiego pogrzebu.

Synody diecezjalne optują za tym, że w wypadku wątpliwości co do winy osób uchodzących za grzeszników publicznych nie należy odmawiać pogrzebu kościelnego, lecz stosownie do zasad roztropności duszpasterskiej, odprawić nabożeństwo pogrzebowe bez Mszy świętej pogrzebowej lub w inny sposób ograniczając ceremonie pogrzebowe. Alternatywnie
w poważniejszych wypadkach Synody zalecają, by duszpasterze zwrócili się o radę do biskupa diecezjalnego (ordynariusza miejsca), względnie kurii diecezjalnej o wydanie decyzji w tej sprawie, podając przy tym dokładnie ważniejsze okoliczności życia i śmierci zmarłego.

Źródło:

1.      DECRETUM Num. 48/84/P. PRIMAS POLONIAE z dnia 4 grudnia 1983 r. Kodeks Prawa Kanonicznego.

2.      Ks. Gołąb J., Pozbawienie pogrzebu kościelnego w świetle polskich synodów diecezjalnych: 1983-2004, witryna: https://bazhum.muzhp.pl/ [dostęp 02.2022].

Stan prawny z dnia 28.02.2022 r.

dr inż. Anna Żmijewska

Biuro Sieci Pomocy Prawnej

i Poradnictwa Obywatelskiego

w Toruniu przy Centrum
Ochrony Praw Chrześcijan