Aktualności

Sakrament pokuty i pojednania, określany też mianem sakramentu spowiedzi, jest według nauczania Kościoła katolickiego jednym z najważniejszych elementów życia chrześcijańskiego. Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK) stanowi, że „Chrystus ustanowił sakrament pokuty dla wszystkich grzeszników w Kościele, a przede wszystkim dla tych, którzy po chrzcie popełnili grzech ciężki i w ten sposób utracili łaskę chrztu oraz zadali ranę komunii kościelnej. Sakrament pokuty daje im nową możliwość nawrócenia się i odzyskania łaski usprawiedliwienia. Ojcowie Kościoła przedstawiają ten sakrament, jako «drugą deskę (ratunku) po rozbiciu, jakim jest utrata łaski»” [1]

Każdy spowiednik zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się podczas pełnienia posługi. Kary za złamanie tajemnicy spowiedzi opisane zostały w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Kanon 1388 § 1 stanowi, że „spowiednik, który narusza bezpośrednio tajemnicę sakramentalną, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej. Gdy zaś narusza ją tylko pośrednio, powinien być ukarany stosownie do ciężkości przestępstwa”. Dodatkowo, w § 2 przewidziane zostały sankcje dla innych osób niż kapłan, które zdradziłyby informacje pochodzące ze spowiedzi. Kodeks stanowi, że „tłumacz i inni, o których w kan. 983, § 2, którzy naruszają tajemnicę, powinni być ukarani sprawiedliwą karą, nie wyłączając ekskomuniki” [2] . Tajemnica spowiedzi jest nienaruszalna i nawet sam papież nie może zwolnić kapłana z jej zachowania.

Rzeczpospolita Polska nie jest państwem wyznaniowym, nie jest również państwem o charakterze antyreligijnym. Art. 25 ust. 2 Konstytucji RP deklaruje, że „władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym” [3] .

Zawarty pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską konkordat zobowiązuje obydwa podmioty do poszanowania wzajemnej niezależności i autonomii [4] . Zdecydowanie najistotniejszy jednak jest art. 2 Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że „Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami” [5] . Przepis ten powoduje, że prawo kanoniczne staje się autonomicznym porządkiem prawnym w państwie polskim.

Poszanowanie tajemnicy spowiedzi ma nienaruszalny charakter według kodeksowych regulacji, i tak w Kodeksie Karnym w art. 178 znalazło się następujące brzmienie: „nie wolno przesłuchiwać, jako świadków: (…) 2) duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi” [6] . Z kolei pochodzący z 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego stanowi, że „Świadkami nie mogą być: (…) 3) duchowni, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi” [7] . Ordynacja podatkowa w art. 195 również stanowi, że „świadkami nie mogą być: (…) 3) duchowni prawnie uznanych wyznań, – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi” [8] .

Natomiast w Kodeksie postępowania cywilnego, umieszczono w art. 261 § 2 zdanie, że „duchowny może odmówić zeznań, co do faktów powierzonych mu na spowiedzi” [9] .

Zakaz ujawniania informacji pochodzących ze spowiedzi odnieść należy również do materiałów, które zawierają wiadomości stanowiące tajemnicę spowiedzi (może to dotyczyć np. zapisków będących „spisem grzechów”, czynionych najczęściej przez osoby starsze, chore, głuchonieme).

Źródło:

1.      Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483).

2.      Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. 1998 nr 51 poz. 318).

3.      Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2019.1347).

4.      Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U.2021.534).

5.      Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2021.735 ).

6.      Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U.2021.1540).

7.      Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2021.1805).

8.      Decretum Num. 48/84/P. Primas Poloniae z dnia 4 grudnia 1983 r. Kodeks Prawa Kanonicznego.

9.      Katechizm Kościoła Katolickiego.

Stan prawny z dnia 15.12.2021 r.

Agata Skibińska-Lis

Biuro Sieci Pomocy Prawnej
i Poradnictwa Obywatelskiego
w Toruniu przy Centrum
Ochrony Praw Chrześcijan

PRZYPISY

1. Katechizm Kościoła Katolickiego 1146. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. DECRETUM Num. 48/84/P. PRIMAS POLONIAE z dnia 4 grudnia 1983 r. Kodeks Prawa Kanonicznego Kan.  1388. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3
4. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. 1998 nr 51 poz. 318). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 4
5. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2013 nr 1169 j.t.). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 5
6. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 6
7. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 2016 nr 23 j.t.). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 7
8. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2017 nr 201 j.t.). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 8
9. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2014 nr 101 j.t.). Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 9