Aktualności

CZY PUBLICZNE ZNIEWAŻENIE Z POWODU PRZYNALEŻNOŚCI WYZNANIOWEJ JEST KARALNE W POLSCE?

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345) przewiduje karalność za publiczne znieważenie z powodu przynależności wyznaniowej.  Art.  257.  [Napaść z powodu ksenofobii, rasizmu lub nietolerancji religijnej] Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345) brzmi następująco:

Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Przedmiotem ochrony jest godność i poczucie wartości człowieka wynikające z jego przynależności do określonej grupy ludności (narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej), a także godność takich grup. Sprawcą tego przestępstwa może być każdy (przestępstwo powszechne). Sprawca realizuje znamiona strony przedmiotowej:

1) przez publiczne znieważanie grupy ludzi albo poszczególnych osób z powodu ich przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości;

2) z powodów wymienionych w pkt 1 naruszaniem nietykalności innej osoby [M. Kalitowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. V, red. M. Filar, Warszawa 2016, art. 257].

Czynność sprawcza polega na „znieważaniu”, względnie na „naruszaniu nietykalności cielesnej”. Określenie „znieważa” występuje tu w tym samym znaczeniu co w art. 216 k.k.. Chodzić tu będzie o obrażenie jakiejś osoby niestosowną wypowiedzią, naruszeniem w ten sposób jej czci i godności [Z. Ćwiąkalski [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 257]. Znieważenie może mieć miejsce przez wypowiedzi ustne, pisemne, okrzyki, gesty, znaki itp. (M. Bojarski [w:] System Prawa Karnego, t. 8, red. L. Gardocki, s. 771).Wypowiedź musi mieć obiektywnie charakter znieważający, a nie tylko być taką w subiektywnym przekonaniu ofiary. Niewątpliwie należy tu również uwzględniać lokalne znaczenie poszczególnych słów, które mogą mieć w danej społeczności charakter obraźliwy. Wyrokiem z dnia 06.06.2011 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie (sygn. akt: II AKa 91/11, LEX nr 895936), wskazał, że czy określone zachowanie stanowi zniewagę, istotne znaczenie ma obiektywna ocena tego zachowania, rozważenie jego społecznego odbioru przez pryzmat generalnie akceptowanych norm obyczajowych. Zatem zniewagę mogą stanowić jedynie takie zachowania, które są powszechnie uznane za obelżywe. Przestępstwo ma charakter bezskutkowy i jest popełnione z chwilą ukończenia samego czynu. Przedmiotem bezpośredniego działania przy znieważaniu jest „grupa ludności”, względnie „poszczególna osoba”.  Przez „grupę ludności” należy rozumieć co najmniej trzy osoby. Znieważenie mniejszej liczby osób mieścić się będzie w kategorii „poszczególna osoba”. We wszystkich odmianach przestępstwa przedmiotem bezpośredniego działania będzie dowolny człowiek, który został znieważony lub którego nietykalność cielesną naruszono. Ustawa wymaga, by znieważenie nastąpiło „publicznie”.  Znieważenie „niepubliczne” może powodować odpowiedzialność na podstawie art. 216 Kodeksu Karnego, nie zaś na podstawie art. 257 k.k. Przestępstwo ma we wszystkich odmianach charakter umyślny. Znieważenie może nastąpić z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym (np. sprawca, wypowiadając się publicznie na wiecu, świadomie używa słów, co do których tylko przypuszcza, że mogą mieć obraźliwy charakter dla określonej grupy wyznaniowej; nie wyklucza przy tym, że właśnie taki charakter mają). Sprawca musi mieć bowiem świadomość określonych cech pokrzywdzonego (m.in. wyznania), jak też chcieć naruszenia jego godności właśnie z tego powodu. Istota powyższego czynu nie polega bowiem jedynie na samym znieważeniu (naruszeniu nietykalności cielesnej), ale na okazaniu osobom przeciwstawianym sobie przez sprawcę, charakteryzowanym jako inne, ich niższości i zanegowania ich prawa do równego traktowania. Racją penalizacji jest zwalczanie celowej, intencjonalnej wrogości.  Jak podkreślono w wyroku SA we Wrocławiu z 7.03.2013 r., II AKa 398/12, LEX nr 1322868, zamiar sprawcy, czy to w postaci znieważenia, czy też naruszenia nietykalności cielesnej, musi być ściśle związany z powodem, którym jest m.in. przynależność wyznaniowa ofiary. Działanie sprawcy z innych powodów nie pozwala na skazanie z art. 257. Przestępstwo jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3, ścigane jest zawsze z urzędu [Z. Ćwiąkalski [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 257].

Źródło:

1.      Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345).

2.      M. Kalitowski [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. V, red. M. Filar, Warszawa 2016, art. 257.

3.      Z. Ćwiąkalski [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 257.

4.      M. Bojarski [w:] System Prawa Karnego, t. 8, red. L. Gardocki, s. 771.

Stan prawny z dnia 5.01.2022 r.

adw. dr inż. Anna Żmijewska

Biuro Sieci Pomocy Prawnej
i Poradnictwa Obywatelskiego
w Toruniu przy Centrum
Ochrony Praw Chrześcijan