Aktualności

ZŁOŚLIWE PRZESZKADZANIE W WYKONYWANIU AKTÓW RELIGIJNYCH

JAKIE DOKŁADNIE ZACHOWANIA DANEJ OSOBY ORAZ JAKIE OKOLICZNOŚCI ZDARZENIA POWODUJĄ, IŻ MOŻNA MÓWIĆ O POPEŁNIENIU PRZESTĘPSTWA Z ART. 195 KODEKSU KARNEGO?

Art.  195.  [Złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktów religijnych] Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345).

§ 1. Kto złośliwie przeszkadza publicznemu wykonywaniu aktu religijnego kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto złośliwie przeszkadza pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym.

Przedmiotem ochrony w odniesieniu do § 1 tego przepisu jest wolność religijna przejawiająca się w zagwarantowanej konstytucyjnie swobodzie publicznego wykonywania kultu religijnego, uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi osobami, publicznie lub prywatnie swojego wyznania (por. art. 53 Konstytucji RP oraz art. 2, 3 ustawy z 17.05.1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania). Przepis § 2 chroni także (a w przypadku pogrzebów i obrzędów żałobnych o charakterze świeckim – przede wszystkim) porządek i spokój publiczny oraz cześć zmarłych i uczucia osób uczestniczących w uroczystościach pogrzebowych. Akt religijny to wszelkiego rodzaju czynności o charakterze religijnym, których miejsce i sposób wykonywania sprecyzowany jest ceremoniałem danego wyznania, jak np.: msza, nabożeństwo, chrzest, ślub, procesja, pielgrzymka. Pojęcie to odnosi się zarówno do zbiorowych, jak i indywidualnych aktów religijnych (Górniok [w:] Górniok i in., t. 2, s. 198). Przeszkadzanie to takie zachowanie się sprawcy, które chwilowo lub przez dłuższy czas uniemożliwia uczestnictwo w konkretnym akcie religijnym, zakłóca nastrój skupienia czy transu religijnego; to także utrudnianie lub uniemożliwianie wykonania aktu religijnego (np. uniemożliwienie odmówienia modlitwy, zablokowanie drogi w czasie procesji). Wojciechowska [w:] Kunicka-Michalska, Wojciechowska, Przestępstwa przeciwko wolności, s. 80. Przeszkadzanie musi mieć charakter złośliwy, wyrażający się w chęci świadomego wyszydzania, obrażania, wyśmiewania, lekceważenia czy też poniżania osób czy uczuć osób wykonujących akty religijne (Wróbel [w:] Wróbel, Zoll II/1, s. 649; por. także uwagi do art. 145 i 218 k.k. Publiczne wykonywanie aktu religijnego występuje nie tylko w przypadku uczestniczenia w nim większej, bliżej nieokreślonej liczby osób (Wojciechowska [w:] Kunicka-Michalska, Wojciechowska, Przestępstwa przeciwko wolności, s. 80) lub wykonywania go w miejscu o charakterze publicznym, ale również w przypadku podejmowania działania w taki sposób, że wykonywanie tego aktu może potencjalnie dojść do wiadomości szerokiego kręgu osób (np. przy wykorzystaniu środków masowego przekazu) [P. Kozłowska-Kalisz [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 195].

Wymieniony w § 2 art. 195 k.k. typ przestępstwa różni się od przestępstwa z § 1 przedmiotem oddziaływania sprawcy, którymi w tym przypadku są: pogrzeb, uroczystości i obrzędy żałobne. Zakresem jego ochrony są objęte uroczystości oraz obrzędy pogrzebowe zarówno
o charakterze religijnym, jak i świeckim. W tym ostatnim wypadku, jeśli zachowanie sprawcy pozbawione zostanie „elementu” religijnego, to godzić będzie przede wszystkim w porządek i spokój publiczny oraz uczucia osób uczestniczących w takich uroczystościach (por. Lelental, Przestępstwa przeciwko wolności [w:] System, 1989, s. 146–147). Dodatkowo przepis art. 195 § 2 k.k. udziela ochrony czci osób zmarłych oraz uczuciom osób uczestniczących w takich uroczystościach czy obrzędach (Wojciechowska [w:] Kunicka-Michalska, Wojciechowska, Przestępstwa przeciwko wolności, s. 79–80). Pogrzebem jest pochówek zmarłego w miejscu stałego spoczynku, tj. na cmentarzu. Pojęciem pogrzebu objęte są także uroczystości bezpośrednio poprzedzające pochówek oraz występujące bezpośrednio po nim. Nie stanowi pogrzebu przeniesienie zwłok, chyba że ma charakter uroczysty, powiązany z określonymi obrzędami (Andrejew [w:] Andrejew, Świda, Wolter, s. 197); nie jest uroczystością żałobną upamiętnienie osoby zmarłej przez odsłonięcie w jakiś czas po jej śmierci pomnika czy tablicy [P. Kozłowska-Kalisz [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 195].

Zarówno w § 1, jak i 2 przestępstwo ma charakter formalny, powszechny; może być popełnione wyłącznie umyślnie i tylko z zamiarem bezpośrednim, z uwagi na szczególne znamię odnoszące się do motywacji sprawcy, tj. złośliwość działania [P. Kozłowska-Kalisz [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 195].

Przestępstwa z art. 195 § 1 i 2 k.k. są występkami ściganymi z oskarżenia publicznego. Zagrożone są sankcjami alternatywnymi. W grę wchodzi tu kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd może przy tym, na podstawie treści art. 59 k.k., odstąpić od wymierzenia kary bądź też zgodnie z art. 66 k.k. warunkowo umorzyć postępowanie [I. Zgoliński [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020, art. 195].

Źródło:

1.      Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345).

2.      P. Kozłowska-Kalisz [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 195.

3.      I. Zgoliński [w:] Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020, art. 195.

 

Stan prawny z dnia 30.12.2021 r.

adw. dr inż. Anna Żmijewska

Biuro Sieci Pomocy Prawnej
i Poradnictwa Obywatelskiego
w Toruniu przy Centrum
Ochrony Praw Chrześcijan