Aktualności

Pomoc kobiecie w przerwaniu ciąży – poronieniu czy aborcji. Karalność w Polsce

Art. 152 § 2 k.k. statuuje delictum sui generis w postaci udzielania kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub nakłaniania jej do tego. Jest to „swoiste” przestępstwo, gdyż polega na nakłanianiu lub udzielaniu pomocy kobiecie ciężarnej w przerwaniu jej ciąży, gdy to jest prawem zakazane.

Warunki dopuszczalności przerywania ciąży zostały określone w art. 4a ustawy z 7.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.). Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej; zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni). Do przerwania ciąży wymagana jest pisemna zgoda kobiety. Wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 powyższej ustawy, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność, o której mowa w art. 4a ust. 1 pkt 3 powyższej ustawy, stwierdza prokurator. Z dniem 27.01.2021 r. na podstawie wyroku TK z 22.10.2020 r., K 1/20 (Dz.U. z 2021 r. poz. 175) art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu rodziny utracił moc, ponieważ przesłanka pozwalająca na przerwanie ciąży, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej) została uznana za niekonstytucyjną [M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 152].

Poprzez nakłanianie kobiety ciężarnej do przerwania ciąży rozumieć należy wszelkie sposoby wzbudzania u niej woli zakończenia procesu ciąży, aby uniemożliwić jej dalszy rozwój i przyjście na świat dziecka. Pomoc w przerwaniu ciąży, oczywiście dokonywanym z naruszeniem przepisów ustawy, to różnorodne sposoby ułatwiania kobiecie dokonania aborcji. Będą to najczęściej takie zachowania, jak: dostarczenie narzędzi lub środków chemicznych umożliwiających przerwanie ciąży (w tym tzw. tabletek wczesnoporonnych), wystawienie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o przestępnym pochodzeniu ciąży lub o ciężkich wadach płodu, udzielenie rady (np. wielokrotnego skakania ze stołu), udzielenie informacji, np. gdzie można nielegalnie usunąć ciążę, umówienie kobiety na zabieg, organizowanie kobiecie/kobietom tzw. turystyki aborcyjnej za granicę, danie pieniędzy na aborcję. Te dwie ostatnie formy pomocy są przez niektórych autorów kwestionowane jako zbyt luźno związane z aborcją z czym trudno się zgodzić, gdyż powszechnie wiadomo, że bez pieniędzy nikt nie wykona zabiegu przerwania ciąży, ani w kraju, ani za granicą, i kobiety, które nie mają odpowiednich pieniędzy na przerwanie ciąży, w wielu wypadkach tylko dlatego jej nie przerywają. Również turystyka aborcyjna jest faktem i to na dość dużą skalę, bez której przerwanie ciąży w wielu przypadkach nie byłoby dokonane, z uwagi na ograniczone możliwości wykonania aborcji w kraju. I tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 9.02.2017 r., II AKa 294/16, LEX nr 2341089, uznał za przestępne udzielenie pomocy kobiecie ciężarnej w przerwaniu jej ciąży – podwiezienie ciężarnej do lekarza ginekologa w celu przeprowadzenia zabiegu przerwania ciąży oraz przekazanie lekarzowi zapłaty za ten zabieg.  Sąd Apelacyjny w Warszawie, wskazał że: „Przestępstwo z art. 152 § 2 k.k. ma charakter formalny, a zatem odpowiedzialność jego sprawcy jest niezależna od tego, czy do przerwania ciąży doszło, czy też nie, a jeśli doszło, to w jakim miejscu – w kraju, czy poza jego granicami. To powoduje, że sprawca występku ujętego w art. 152 § 2 k.k. ponosi odpowiedzialność niezależnie od zaistnienia skutku, a zatem także miejsca, gdzie skutek ten miał nastąpić” (wyrok SA w Warszawie z 21.12.2015 r, II AKa 401/15, LEX nr 2004473).  Gdy czyn z art. 152 § 2 k.k. jest popełniony na obszarze naszego terytorium lub na polskim statku wodnym lub powietrznym, to obojętnie, gdzie jest wykonywane przerywanie ciąży, sprawca udzielający do tego pomocy lub nakłaniający kobietę ciężarną będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, gdyż dopuścił się czynu zabronionego przez prawo miejsca jego popełnienia [V. Konarska-Wrzosek [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 152]. Znamiona tego czynu zabronionego realizuje również sprawca, który wiedząc o wczesnoporonnych właściwościach leku sprzedawał go wyłącznie w celu udzielenia kobietom ciężarnym pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy  (tak: wyrok SA w Szczecinie z 14.04.2016 r., II AKa 36/16, OSASz 2016/2, poz. 38-48) [M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 152]. Jest to przestępstwo umyślne zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.

Źródło:

1.      Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345).

2.      V. Konarska-Wrzosek [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 152.

3.      M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2021, art. 152.

Stan prawny z dnia 28.01.2022 r.

adw. dr inż. Anna Żmijewska

Biuro Sieci Pomocy Prawnej

i Poradnictwa Obywatelskiego

w Toruniu przy Centrum

Ochrony Praw Chrześcijan