Kategorie bazy wiedzy

Chrześcijanie na celowniku junty wojskowej w Mjanmie (Birmie)

Podczas wyborów parlamentarnych w Mjanmie Birmie w listopadzie 2020 r. około 2 mln obywateli nie mogło oddać głosu z powodu zamknięcia lokali wyborczych na terenach objętych działaniami zbrojnymi, m.in. na terenach zamieszkanych przez Rohindżów oraz przez chrześcijan w stanie Kayah. Mimo to partia rządząca uzyskała wówczas 83% głosów. Wynik ten podważali wojskowi oraz sprzymierzona z nimi partia Unia Solidarności i Rozwoju, która zdobyła 6,9% głosów. Ich protesty zostały odrzucone przez centralną komisję wyborczą. To doprowadziło do podjęcia działań przez armię birmańskiej (Tatmadaw), która w nocy z 31 stycznia na 1 lutego 2021 r. obaliła demokratyczny rząd Narodowej Ligi na rzecz Demokracji (NLD) noblistki Aung San Suu Kyi, a nią samą, a także prezydenta Win Myinta i innych liderów aresztowała. Pucz przerwał powolny proces demokratyzacji kraju, który ma za sobą dziesięciolecia wojskowej dyktatury.

W Naypyidaw i Rangunie wojsko wyszło na ulice. W Mjanmie, a w szczególności w stolicy kraju ograniczono dostęp do internetu, sieci telefonicznej oraz kanałów telewizyjnych. Przez kolejne ponad dwa lata kryzys polityczny, gospodarczy i humanitarny w kraju pogłębił się i dotknął niemal wszystkie grupy społeczne. Od zamachu stanu junta krwawo tłumiła masowe protesty przeciwko władzy wojska. Pojawiły się doniesienia o zabijaniu cywilów na ulicach, porywaniu ludzi z domów w środku nocy i torturowaniu zatrzymanych. Doszło do starć na ulicach birmańskich miast, a na prowincji – szczególnie na obrzeżach państwa – doszło do walk między siłami opozycyjnymi a armią. W brutalnej wojnie domowej wojskowy reżim coraz częściej zaczął stosować i stosuje naloty z powietrza, używając głównie samolotów i śmigłowców wyprodukowanych w Rosji i Chinach. Szacuje się, że w tym czasie zginęło w tym kraju ponad 3 tys. osób, 20 tys. zostało aresztowanych, 55 tys. domów spłonęło, a 1,5 mln musiało uciekać ze swoich wsi i miast albo zostało z nich siłą wysiedlonych.

Wojskowy zamach stanu wpłynął także na sytuację chrześcijan w tym kraju. Od jego przeprowadzenia w 2021 r. nasiliła się skala i represyjność ataków. Chrześcijanie stanowią około 8,2% populacji: 5,5% protestantów, 1,3% rzymskich katolików, a pozostała część to członkowie niezależnych kościołów. Spośród tych grup około 2,5% identyfikuje się jako ewangelicy, a 2,1% jako zielonoświątkowcy. Dominującą grupą religijną w Birmie są buddyści, których jest 80 procent, a junta propaguje buddyjski nacjonalizm. Chrześcijańskie mniejszości etniczne spotkały się w Birmie ze znaczną dyskryminacją. Obecnie Tatmadaw atakuje szczególnie chrześcijan z mniejszości etnicznych, takich jak Chin, Kachin, Karen i Karenni. Chrześcijanie donoszą o kampaniach przymusowego nawracania na buddyzm, ograniczeń w budowaniu kościołów i organizowania się w religii, poboru do pracy przymusowej oraz zabójstw, tortur, gwałtów, uprowadzeń i innych aktów przemocy wobec chrześcijan ze strony birmańskiego wojska. Atakowane są kościoły, a wielu chrześcijan musiało przenieść się do obozów dla uchodźców. Chrześcijanie zaangażowali się także w Ruch Obywatelskiego Nieposłuszeństwa (ruch działający przeciwko zamachowi stanu). Raporty i doniesienia organizacji zajmujących się losem chrześcijan w Mjanmie ujawniają, że chrześcijanie muszą zmagać się z przemocą w wielu obszarach, w których prześladowania zbierały swoje żniwa już pół wieku temu, także podczas destabilizacji sytuacji kraju dokonanej przez wojskowych. Wynikiem ich działań są m.in. przymusowe przesiedlenia 230 tys. chrześcijan (oraz członków innych grup etnicznych), a także ucieczki i szukanie tymczasowej ochrony w kościołach oraz w dżungli. Według agencji informacyjnej UcaNews, od lutego 2021 r. do sierpnia 2023 r. co najmniej 100 miejsc kultu religijnego, w tym 55 budynków chrześcijańskich, zostało zniszczonych. Zniszczenie miasta Thantlang w stanie Chin było jednym z najbardziej brutalnych czynów armii w pacyfikacji przeprowadzonej na buntującej się prowincji. Od końca 2021 r. do początku 2022 r. armia rządowa przeprowadziła w mieście kampanię masowych podpaleń, w wyniku których wysiedlono całą 10-tysięczną populację. W drodze do gaszenia pożarów pastor Cung Biak Hum został zabity przez wojsko. Następnie żołnierze odcięli mu palec i ukradli obrączkę. W maju 2022 roku Tatmadaw zniszczył kościół baptystów Johnson Memorial, zbudowany ku pamięci wspomnianego Roberta Johnsona. Kościół baptystów w Thantlang, w którym gromadzi się 3000 wiernych, został zajęty i wykorzystany jako baza, po czym 9 czerwca 2022 r. został doszczętnie spalony. W sumie wojsko zniszczyło 21 z 22 kościołów w mieście, w tym kościół katolicki, kościół metodystów, kościół prezbiteriański w Birmie, kościół Zgromadzenia Bożego, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego i Zjednoczony Kościół Zielonoświątkowy. W regionie Sagaing, który graniczy ze stanem Chin, Tatmadaw zaatakował historyczne wioski katolickie, które oskarżono o wspieranie ruchu oporu. W listopadzie 2022 r. wojsko spaliło setki domów, kościół i szkołę we wsi Mon Hla, rodzinnym mieście kardynała Charlesa Maung Bo z Rangunu i arcybiskupa Marco Tin Way z Mandalay. W styczniu Tatmadaw spalili 129-letni kościół Wniebowzięcia NMP we wsi Chan Thar. W sierpniu 2023 r. informowano o zniszczeniu trzech kościołów chrześcijańskich – jednego katolickiego i dwóch baptystycznych m.in. 14 sierpnia został zniszczony największy i najstarszy kościół baptystów w Hakah, stolicy stanu Chin w Birmie. Na początku października 2023 r. co najmniej 29 chrześcijan, w tym dzieci, zginęło tragicznie w nalocie na obóz dla osób wewnętrznie przesiedlonych. Dodatkowych 56 osób zostało rannych w incydencie, który miał miejsce w stanie Kachin, w którym większość stanowią chrześcijanie. Można zaobserwować, że siły rządowe atakują chrześcijańskie wioski i kościoły, podczas gdy klasztory buddyjskie pozostają w dużej mierze nietknięte.

Od końca października 2023 r. na północy i wschodzie Birmy rozpoczęła się ofensywa trzech silnych zgrupowań partyzanckich, do których w ostatnich dniach dołączyło czwarte, na zachodzie. Według trudnych do zweryfikowania informacji rządząca junta panuje już tylko nad 40 proc. powierzchni kraju. Znaczna część rejonów graniczących z Chinami, wraz z jedną z głównych dróg łączących centralną Birmę z chińską prowincją Yuan, została zajęta przez partyzantów. Podobno opanowali oni też przejście graniczne w Chinshwehaw, przez które w zeszłym roku przejechały towary wartości ponad ćwierć miliarda dolarów. Pobliskie rejony zamieszkuje chińska grupa etniczna, która najwyraźniej przeszła na stronę opozycji. W listopadzie 2023 r. zaczęły docierać informacje o zaciętych walkach w stanie Kayah między siłami junty a oddziałami wojskowymi zrzeszonymi w Ludowych Siłach Obrony, ochotniczych milicji walczących z juntą. Jest to stan zamieszkany w dużej mierze przez chrześcijan. Wojska junty podczas walk o opanowane wcześniej przez rebeliantów centrum dużego miasta Loikaw w stanie Kayah, zajęły położoną w niej katedrę oraz centrum parafialne i inne budynki diecezjalne. Przebywało tam ok. 80 osób szukających schronienia przed walkami między wojskami rządowymi a partyzantami ruchu oporu. Na terenie katedry przetrzymywany jest m.in. bp Loikawa Celso Ba Shwe. Walki doprowadziły do ucieczki do pobliskich lasów oraz na inne obszary co najmniej 35 tys. osób.

Birma, która prawie trzy lata temu pogrążyła się w jednym z najciemniejszych rozdziałów w swojej historii, zdecydowała się obchodzić 27 października Dzień Modlitw o Pokój na Świecie, ustanowiony przez papieża Franciszka. Wiadomość została potwierdzona przez biskupów diecezji Loikaw i Hakha. Z Rzymu, gdzie uczestniczy w Synodzie Biskupów zwierzchnik kościoła katolickiego w Mjanmie kardynał Charles Bo, wysłał list do wiernych katolików i chrześcijan w swoim kraju, wzywając ich do przyłączenia się do apelu Papieża. Biskupi rozszerzyli przesłanie Papieża na wszystkie lokalne diecezje. Patrząc na sytuację w tym kraju, trudno jednak mieć nadzieję na zakończenie tej jednej z najbardziej okrutnych wojen domowych w Azji.

dr Jan Wiśniewski

Bibliografia:

1)    “Myanmar” World Christian Encyclopedia, 2nd. Ed., Vol. I, eds. David Barrett et. al., Oxford, Oxford University Press: 2001.

2)    Andrzej Łomanowski, Birma. Partyzanci atakują, generałowie w opałach, „Rzeczpospolita” 04.12.2023, https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art39510371-birma-partyzanci-atakuja-generalowie-w-opalach [dostęp 14.12.2023]

3)    Chiara Biagioni, Myanmar. The Bishops of Loikaw and Hakha: “Three years after the coup, our people long for justice and reconciliation”, 22.10.2023, https://www.agensir.it/mondo/2023/10/26/myanmar-the-bishops-of-loikaw-and-hakha-three-years-after-the-coup-our-people-long-for-justice-and-reconciliation/ [dostęp 14.12.2023]

4)    Elizabeth Goh, “India, Pakistan, Bangladesh, Burma/Myanmar” Christianities in Asia, ed. Peter Phan, Malden: Wiley-Blackwell, 2011, pp. 9-44.

5)    Lian Sakhong, In Search of Chin Identity: A Study in Religion, Politics and Ethnic Identity in Burma (Copenhagen, Nordic Institute of Asian Studies: 2003).

6)    Moshe Yegar, Between Integration and Secession: The Muslim Communities of the Southern Philippines, Southern Thailand, and Western Burma/Myanmar, New York: Lexington Books, 2002.

7)    Tens of Thousands Trapped as Myanmar Resistance Strikes Kayah State Capital, 14.11.2023, https://www.irrawaddy.com/news/burma/tens-of-thousands-trapped-as-myanmar-resistance-strikes-kayah-state-capital.html [dostęp 12.12.2023]

8)    Zo Tum Hmung, David Moe, John Indergaard, Myanmar’s Christians: As Our Churches Burn and People Flee, We Need the US’s Help, 15.09.2023, https://www.christianitytoday.com/ct/2023/september-web-only/myanmar-chin-coup-burma-christian-persecution.html [dostęp 12.12.2023]