Kategorie bazy wiedzy

Cywilizacja informacyjna wyzwaniem dla cywilizacji prawdy i chrześcijaństwa

Wrzesień 2022

dr hab. Marek Czachorowski

Cywilizacja informacyjna wyzwaniem dla cywilizacji prawdy i chrześcijaństwa

Chrześcijaństwo przestaje być sobą, jeżeli nie jest troską o człowieka, istoty wpierw rozumnej i wolnej, a zarazem cielesnej. Prześladowania chrześcijaństwa nie dokonują się dzisiaj zazwyczaj na widocznej dla wszystkich scenie, ale zwykle w ukryciu, aby nie mnożyć męczenników, wiarygodnych świadków prawdy, skoro gotowi są za nią cierpieć, a nawet umrzeć. Skoro chrześcijaństwo to wpierw religia królestwa prawdy (por. Ewangelia według św. Jana 18,37-38), to najgroźniejszy dla chrześcijaństwa jest atak na to elementarne prawo człowieka, którym jest prawo do prawdy. Myli się go jednak czasami – czy nawet często – z „prawem do informacji” czy „prawem do informacji publicznej”, gwarantowanej w art. 61 Konstytucji RP. Trwa dyskusja na temat relacji tego prawa wobec innego, także chronionego konstytucyjnie, czyli „prawa do prywatności”, mamy różne stanowiska w tej sprawie. [1] Spróbujmy zwrócić uwagę wpierw na różnicę pomiędzy informacją o czymś a rozumieniem czegoś. Człowiek ma wpierw prawo do prawdy, któremu podporządkowane jest prawo do informacji publicznej. Chwieje się dzisiaj chrześcijaństwo za przyczyną naszego nieprzejmowania się tą różnicą i dbałością nade wszystko o informację, a nie rozumienie.

1.      Cywilizacja śmierci jako cywilizacja śmierci rozumu.

Mamy dzisiaj inwazję różnych cywilizacji (także starożytnych, bo np. bizantyńskiej), ale Jan Paweł II określał naszą współczesność jako naznaczoną <cywilizacją śmierci>, która ma swoje rozmaite przejawy i odmiany. Nie chodziło polskiemu papieżowi tylko o zadomowione zamachy na ludzkie życie (zwłaszcza na jego początku i końcu), ale także o zamachy na ludzkie sumienie. Skoro sumienie to nic innego jak tylko ludzki rozum, ale wzięty w funkcji ujmowania prawdy o dobru własnego działania (a zatem kierowania własnym działaniem), to cywilizacja śmierci sumień jest cywilizacją śmierci poprawnie funkcjonującego rozumu. Bez niego człowiek jest tylko wegetującym duchowym trupem. Więc w jaki sposób szerzona jest ta cywilizacja śmierci rozumu?

Jedna z tych dróg, dzisiaj mająca priorytetowe znaczenie, to droga cywilizacji nazywana zazwyczaj cywilizacją informacyjną. Charakteryzuje się jako uznająca informację za priorytetowe dobro, ale stanowi ona zagrożenie dla prawa człowieka do prawdy. [2]

2.      Informacja a rozumienie.

Z pewnością cenimy sobie współczesną łatwość dostępu do rozmaitych informacji, ale z pewnością nie chcemy – bo nie powinniśmy chcieć – korzystać z wszystkich dostępnych informacji, włącznie z nachalnie nam wtłaczanymi informacjach o prywatnym życiu bliźnich, ujawnianymi nieraz bez ich wiedzy i zgody. A zatem nie każda informacja jest dobrem, niektóre informacje – jej udostępnianie i szukanie – jest moralnie złe.

Ale to wszystko, bo już Arystoteles wskazywał (zob. Arystoteles, Metafizyka, I), że rozumienie rzeczywistości nie jest redukowane tylko do samej informacji o tym, jak jest. Trzeba jeszcze wiedzieć, dlaczego tak jest i w dodatku trzeba to wiedzieć maksymalnie głęboko (wskazując tzw. ostateczne przyczyny), aby rozumieć rzeczywistość. Nazwanie naszej aktualnej cywilizacji (ew. przełomu cywilizacyjnego) cywilizacją informacyjną wcale nie stanowi jeszcze promocji koncepcji człowieka jako istoty rozumnej. Raczej jest to realizacja faustowskiego postulatu, aby wszystko wiedzieć. Ale wiedzieć wszystko nie znaczy rozumieć wszystko.

*

I w tym właśnie miejscu należy tak przetworzyć aktualny rozwój technologii cyfrowej, aby służyła człowiekowi jako istocie rozumnej. Nie może wypaczać tej rozumności. Dzięki szerokiemu dostępowi do informacji możemy być lepiej przygotowani do prób zrozumienia rozmaitych dziedzin rzeczywistości. Bez podjęcia tego wysiłku, nie bronimy chrześcijaństwa, ale stajemy się jego kolejnymi grabarzami.

PRZYPISY

1. Por. np. A. Gonschior, Ochrona danych osobowych a prawo do prywatności w Unii Europejskiej [w:] Aktualne problemy prawa Unii Europejskiej i prawa międzynarodowego – aspekty teoretyczne i praktyczne, Wrocław 2017. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. Por. J. Janowski, Trendy cywilizacji informacyjnej. Nowy technotolitarny porządek świata, Warszawa 2019 (wyd. Wolters Kluwer). [https://static.profinfo.pl/file/core_products/2019/3/19/09b9db6a817856e07bcd380ad172e887/Trendy%20cywilizacji%20inform%20-%20profinfo.pdf?view] Por. P. Sienkiewicz, Systemowe aspekty rozwoju cywilizacji informacyjnej, Ekonomiczne Problemy Usług, nr 2/2018 (131), t.2 [https://wnus.edu.pl › epu › file › article › download]. Por. Manuel Castells, The Rise of the Network Society. The Information Age: Economy, Society and Culture, Volume 1, Malden – Blackwell 2000. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2