Kategorie bazy wiedzy

Dramat chrześcijan we współczesnym Pakistanie. Część I

Jan Wiśniewski

Dramat chrześcijan we współczesnym Pakistanie

Część I

Pakistan powstał w 1947 roku jako muzułmańska część Indii Brytyjskich. Do 1956 roku funkcjonował jako dominium brytyjskie z generalnym gubernatorem reprezentującym brytyjskiego monarchę; w 1956 proklamowano republikę. W 1971 roku odłączyła się w wyniku wojny domowej wschodnia część Pakistanu, tworząc państwo Bangladesz. W swej nowożytnej historii Pakistan wielokrotnie znajdował się pod rządami wojskowych, którzy usuwali rządy wyłonione w wyborach. Wielokrotnie prowadził również działania militarne skierowane przeciwko Indiom, z którymi rywalizuje o położony u podnóża Karakorum – Kaszmir. Jest również krajem, który od 1998 roku posiada w swoim arsenale broń atomową. Jednak dla chrześcijan, jest to kraj, w którym obecnie – podobnie jak w znakomitej większości krajów muzułmańskich – są oni nie tylko obywatelami drugiej kategorii, ale także mniejszością celowo utrzymywaną przez rząd i władze lokalne w stanie społecznego i materialnego upośledzenia, a w ostatnich latach – poddanymi represjom i prześladowaniom ze strony nie tylko ekstremistów muzułmańskich, lecz również współobywateli, przy biernej postawie władz państwowych i służb porządkowych.

Chrześcijanie obecnie stanowią w ponad 200 milionowym Pakistanie społeczność liczącą ponad 4 mln wiernych (z tego mniej niż połowa to katolicy). Pierwsze gminy chrześcijanie powstały nad Indusem już w I wieku po Chrystusie. Pierwszym głosicielem Ewangelii na tym obszarze miał być św. Tomasz Apostoł. Od jego imienia wyznawców chrystianizmu nazwano Tomatystami, czyli inaczej Chrześcijanami Świętego Tomasza. Było to niemal 600 lat przed podbojem tych ziem przez muzułmanów. W pierwszym okresie istnienia Pakistanu chrześcijanie nie byli prześladowani i mogli dość swobodnie praktykować swoją wiarę, a także utrzymywać własne instytucje charytatywne oraz szkoły. Sytuacja zaczęła się zmieniać w połowie lat sześćdziesiątych. Przegrana w II wojnie o Kaszmir przyczyniła się do gwałtownego spadku poparcia społecznego dla ówczesnego dyktatora gen. Ayub Khana, który utrzymywał wcześniej bardzo dobre relacje z USA oraz krajami europejskimi. Prawdziwym ciosem dla jego rządów było odłączenie się w 1971 roku Bangladeszu i przegrana wojna z Indiami. To doprowadziło do zakończenia jego rządów i przejęcia władzy przez Zulfikara Ali Bhutto, stojącego na czele Pakistańskiej Partii Ludowej. W latach 1971-1977 sprawował on funkcję premiera Pakistanu. W okresie jego rządów Pakistan stał się „Republiką Islamską” z parlamentarną formą rządów. Motto partii rządzącej brzmiało: „Islam jest naszą wiarą, demokracja jest naszą polityką, socjalizm jest naszą ekonomią. Cała władza w ręce ludu!”. W 1972 roku rząd pakistański znacjonalizował wszystkie instytucje edukacyjne prowadzone przez chrześcijańskie Kościoły. Nacjonalizacja ta oznaczała jednocześnie islamizację nauczania we wszystkich przejętych placówkach. Chociaż po 20 latach pakistański Sąd Najwyższy orzekł, że procedura ta została przeprowadzona niezgodnie z konstytucją, władze niewiele robią, aby szkoły te wróciły do swoich prawowitych właścicieli. Tylko w sporadycznych przypadkach udaje się wywalczyć po bataliach sądowych zwrot placówek. Jednak nawet jeśli się tak dzieje, to często stają się one przedmiotem ataków bojówek islamskich, zawsze chętnie walczących z „niewiernymi”. W 1977 roku rząd Bhutto obalony został w wyniku wojskowego zamachu stanu, wspartego przez islamistów. Władzę dyktatorską objął generał Muhammad Zia ul-Haq. Rządom wojskowym towarzyszyła islamizacja życia politycznego. Prawo Koranu uczyniono wykładnią prawa państwowego.

W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku islamizacja życia objęła swoim zasięgiem niemalże wszystkie aspekty życia społeczeństwa pakistańskiego. Niewątpliwie wpływ na to miała wojna prowadzona w Afganistanie, skierowana przeciwko sowieckiej interwencji. Na terenie Pakistanu i Iranu utworzono bazy szkoleniowe i zaopatrzeniowe mudżahedinów oraz kilkuset obozów treningowych, w których szkolono i uzbrajano mudżahedinów. Konflikt w krótkim czasie nabrał charakteru religijnego ruchu oporu. Szacuje się, że w wojnie brało udział 35 tysięcy islamskich ochotników pochodzących z 43 państw islamskich. To niewątpliwie wpłynęło na radykalizację społeczeństwa. Dodatkowo, to w medresach [1] na terytorium Pakistanu kształcili się talibowie, którzy później, w 1996 roku przejęli władzę w Afganistanie i ogłosili powstanie ekstremistycznego emiratu islamskiego. Pod wpływem rosnących nastrojów islamistycznych wprowadzono w 1986 roku do pakistańskiego kodeksu karnego osławiony „paragraf o zniesławieniu”. Przewiduje on karę dożywocia lub karę śmierci za „zniesławianie i znieważanie Koranu”. Na mocy tego paragrafu wystarczy zeznanie dwóch mężczyzn, że zbezczeszczono Koran, a oskarżonemu grozi kara śmierci. To prawo jest świetnym narzędziem przeciwko chrześcijanom, których można pozbawić własności tylko przy pomocy dwóch przekupionych świadków. Islamscy mułłowie chętnie spełniają życzenia bogatych muzułmanów, aby pozbyć się chrześcijan. Zapis ten dostarcza pretekstu do prześladowania chrześcijan na salach sądowych i poza nimi. Najczęściej bowiem ewangelizowanie i głoszenie Chrystusa jako jedynego Zbawiciela jest kwalifikowane jako „znieważanie Koranu” – świętej księgi objawionej Mahometowi przez Allaha. Przepis ten stał  instrumentem do szykanowania pakistańskich chrześcijan nie tylko przez społeczeństwo, lecz również przez władze państwowe. Jednym z pierwszych znanych przykładów jego zastosowania na początku lat 90. stał się Iqbal Tahir, muzułmanin nawrócony na chrześcijaństwo. Iqbal ewangelizował, wskazując, że Koran nie może być traktowany jako księga objawiona przez Boga. Został on skazany przez sąd w Lahore – mieście zamieszkałym przez dużą społeczność chrześcijańską – na karę śmierci za „bluźnierstwa po adresem Koranu”. Zaoferowano mu zwolnienie z więzienia, gdyby porzucił chrześcijaństwo i ponownie stał się muzułmaninem. Odmówił, a parę dni później został zamordowany w więzieniu przez strażników i swoich współwięźniów.

Zakończenie sowieckiej interwencji w Afganistanie w 1989 roku oraz rządy premier w Pakistanie Benazir Bhutto nie zahamowały wzrostu nastrojów islamistycznych w kraju. Zaczęły się one znacznie pogłębiać. Miało to przełożenie również w polityce wewnętrznej, szczególnie wobec chrześcijan. Zaczęły nasilać się napaście na wiernych różnych kościołów chrześcijańskich: w 1993 roku imam [2] z meczetu w Ratta Dhotran (prowincja Pendżab) zarzucił trzem chrześcijanom – Rehmatowi, Manzoorowi oraz Salamatowi Masihom – malowanie na ścianach meczetu napisów bluźnierczych wobec Koranu i Mahometa. Mimo że 13-letni Salamat był analfabetą, został w lutym 1995 roku, wraz z Rehmatem Masihem, skazany na karę śmierci. Trzeci oskarżony, Manzoor zginął od kuli islamskiego zamachowca w kwietniu 1994 roku, po przesłuchaniu w sądzie w Lahore. Po odwołaniu do wyższej instancji sadowej 22 lutego 1995 roku, sędzia uniewinnił pozostałych przy życiu oskarżonych chrześcijan, co wywołało w tłumie zgromadzonym przed budynkiem sądu głośne okrzyki protestu i potępienia dla sędziego. Domagano się śmierci nie tylko dla „niewiernych”, ale także ich adwokatów. Obaj uniewinnieni musieli opuścić Pakistan i szukać azylu w Niemczech z obawy o swoje życie. O tym, że występowanie w obronie chrześcijan nie jest bezpiecznym zajęciem, przekonuje wydarzenie, które miało miejsce w 1997 roku, kiedy to jeden z sędziów pakistańskiego Sądu Najwyższego został zamordowany przez radykałów islamskich, za uniewinnienie dwóch chrześcijan oskarżonych z „paragrafu o bluźnierstwo”. Od tego czasu mało który sędzia czy adwokat w Pakistanie chce występować w sprawach, w których na ławie oskarżonych o „bluźnierstwo” zasiadają chrześcijanie. Przemoc dotyka nie tylko poszczególne jednostki, ale całe wspólnoty i rodziny chrześcijańskie. W lutym 1997 roku muzułmańscy bojówkarze zniszczyli 800 chrześcijańskich domostw i 13 kościołów katolickich w blisko 100-tysięcznej miejscowości Shanti Nagar pod Karaczi [3] . W. Wydarzenie to skłoniło Jana Pawła II do wysłania osobistego listu z protestem do pakistańskiego rządu. W listopadzie 1998 r. „nieznani sprawcy” zamordowali 9-osobową chrześcijańską rodzinę w miejscowości Nowshera w prowincji Peszawar (nieopodal granicy z Afganistanem). Mordercy pozostawili na ścianach – jak podał prof. Grzegorz Kucharczyk w książce „Pod mieczem Allaha” – napis-uzasadnienie: „Dość już tej czarnej magii”.

Rządy Nawaza Sharifa z Pakistańskiej Ligi Muzułmańskiej (Nawaz) pogłębiły ciężką sytuację gospodarczą Pakistanu. Dodatkowo, w związku z próbami nuklearnymi w 1998 roku zostały nałożone sankcje ekonomiczne przez państwa zachodnie. Na to wszystko nałożyła się porażka w walkach z Indiami w rejonie Kargilu w Kaszmirze (Tiger Hill 3 lipca 1999). Zaczęto domagać się ustąpienia premiera – „zdrajcy islamu i narodu”. Sharif popadł w konflikt z dowódcą armii gen. Pervezem Musharrafem, który w październiku 1999 roku przeprowadził zamach stanu, doprowadzając do aresztowania Sharifa i skazania go na dożywotnie więzienie. W 2000 roku uzgodniono zamianę kary na nakaz opuszczenia Pakistanu na 10 lat. Sharif wyszedł z więzienia i wyjechał do Arabii Saudyjskiej. Nowy przywódca państwa deklarował się jako przeciwnik fundamentalizmu i zwolennik umiarkowanych reform liberalnych, zwłaszcza w gospodarce. Odzyskał zaufanie Zachodu po 11 września 2001 roku, deklarując całkowite poparcie dla amerykańskich działań przeciwko islamskim terrorystom spod znaku Al-Kaidy w Afganistanie oraz wspierających ją talibów. Współpraca z koalicją antytalibską doprowadziła do wybuchu niezadowolenia rodzimych fundamentalistów. Stało się to szczególnie widoczne po ataku USA na Afganistan w październiku 2001 roku. Wstrząsnęły wówczas Pakistanem wystąpienia antyrządowe, inspirowane przez religijnych radykałów. Ofiarami „wielkiej polityki” stali się również pakistańscy chrześcijanie, którzy w większości należeli do najbiedniejszych obywateli państwa. Większość to potomkowie dalitów, czyli najniższej kasty, która pod rządami angielskimi właśnie w chrześcijaństwie szukała szansy na poprawę swej egzystencji. Radykalni muzułmanie uważają chrześcijan za doły społeczne, wysługujące się zachodniemu imperializmowi. Taka propaganda trafiała, i do dnia dzisiejszego trafia, na podatny grunt. Upadek talibów w Afganistanie jesienią 2001 roku był dla pakistańskich islamistów sygnałem do wzmożonych ataków na chrześcijan w Pakistanie. Ten sygnał uległ radykalnemu wzmocnieniu po rozpoczęciu przez Amerykanów i ich sojuszników w 2003 r. inwazji na Irak Saddama Husajna.

Bibliografia

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2013 r. w sprawie niedawnych przypadków stosowania przemocy wobec chrześcijan i prześladowania ich, zwłaszcza w Maaluli (Syria) i Peszawarze (Pakistan) oraz w sprawie pastora Saeeda Abediniego (Iran) (2013/2872(RSP)) (2016/C 181/15) (Dz.U.UE C z dnia 19 maja 2016 r.)

E. Sakowicz, Pryncypia dialogu Kościoła katolickiego z religiami Dalekiego Wschodu i Indii w świetle nauczania Soboru Watykańskiego II oraz dokumentów posoborowych, Warszawa 2006.

G. Kucharczyk , Pod mieczem Allaha. Nowe prześladowania i męczeństwo chrześcijan, Kraków 2013.

Attackers Hit Mosques of Islamic Sect in Pakistan, https://www.nytimes.com/2010/05/29/world/asia/29pstan.html?_r=0 [dostęp 10.10.2020]

B. Zajączkowska, Adwokat Asii Bibi broni kolejnych chrześcijan skazanych na śmierć za bluźnierstwo  https://www.vaticannews.va/pl/swiat/news/2019-05/pakistan-bluznierstwo-asia-bibi-malzenstwo.html [dostęp 10.10.2020]

B. Zajączkowska, Pakistan: kolejny atak na katolicki kościół https://www.vaticannews.va/pl/kosciol/news/2018-04/pakistan-zamach-chrzescijanie-quetta-zabici-ranni-islam.html [dostęp 12.10.2020]

Death toll in Parachinar blasts rises to 57, „Dawn” 27 Jul. 2013. [dostęp 10 października 2020]

G. Kucharczyk, Męczeństwo chrześcijan w Pakistanie, https://milujciesie.pl/meczenstwo-chrzescijan-w-pakistanie.html [dostęp 12.10.2020]

Global Human Rights Defence, Minority Atrocities in Pakistan, June 2020, http://www.ghrd.org/content/uploads/2020/09/minority-atrocities-in-pakistan-june-2020-1.pdf, [dostęp 13.10.2020]

H. Akins, Pursuing and IRFA Binding Agreement with Pakistan, United States Commission on International Religious Freedom, June 2020, https://www.uscirf.gov/sites/default/files/2020%20Pakistan%20Policy%20Update.pdf, [dostęp  13.10.2020]

International Federation for Human Rights, Minorities under attack: Faith-based discrimination and violence in Pakistan, February 2015, https://www.refworld.org/pdfid/57fb91e54.pdf, [dostęp 13.10.2020]

Open Doors International, World Watch Research, Pakistan: Country Dossier, January 2020, https://www.opendoorsusa.org/content/uploads/2016/09/WWL-2020-Country-Dossier-Pakistan-revised-version.pdf, [dostęp 13.10.2020].

Pakistan attack kills aid workers  https://www.theguardian.com/world/2010/mar/10/pakistan-world-vision-aid-attack [dostęp 5.10.2020]

Pakistan minorities minister shot dead in Islamabad  https://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/Pakistan-minorities-minister-shot-dead-in-Islamabad/articleshow/7609431.cms [dostęp 10.10.2020]

S. Gawlikowski, „Podniosą na was ręce i będą was prześladować”, https://www.lebork.franciszkanie.pl/dla-parafian/artykuly/podniosa-na-was-rece-i-beda-was-przesladowac/ [dostęp 12.10.2020]

T. M. Korczyński, Gwałty na chrześcijankach, https://naszdziennik.pl/wiara-przesladowania/70861,gwalty-na-chrzescijankach.html [dostęp 10.10.2020]

UCA News staff, Islamabad, Religious minorities under fire in Pakistan, 8 July 2020, https://www.ucanews.com/news/religious-minorities-under-fire-in-pakistan/88704#, [dostęp 13.10.2020]

W Pakistanie, w prowincji Pendżab zostało zamordowanych trzech chrześcijan. To kolejne ofiary ekstremizmu religijnego i powiązanych z nim interesów, https://fundacja-fileo.pl/w-pakistanie-w-prowincji-pendzab-zostalo-zamordowanych-trzech-chrzescijan-to-kolejne-ofiary-ekstremizmu-religijnego-i-powiazanych-z-nim-interesow/ [dostęp 10.10.2020]

Pakistan: chrześcijanin uniewinniony od zarzutu bluźnierstwa. To jednak nie koniec dramatu, https://www.pch24.pl/pakistan–chrzescijanin-uniewinniony-od-zarzutu-bluznierstwa–to-jednak-nie-koniec-dramatu,65719,i.html [dostęp 12.10.2020]

PRZYPISY

1. Teologiczna szkoła muzułmańska, początkowo mieszcząca się przy meczecie, później samodzielna, w której nauczano Koranu, prawa oraz języka arabskiego. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. Muzułmański duchowny. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Obecnie miasto stało się dzielnicą Karaczi – największego miasta Pakistanu. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3