Kategorie bazy wiedzy

Dramatyczna sytuacja w Somalii

Dramatyczna sytuacja w Somalii

Federalna Republika Somalii to państwo położone w północno-wschodniej części Afryki. Szacuje się, że kraj ten zamieszkuje blisko 16,5 miliona osób. Pod względem etnicznym dominują Somalowie, lud kuszycki, który stanowi ponad 90% ogółu mieszkańców. Dominującą religią jest islam – ponad 99% populacji.

Jednakże, tych niewielu chrześcijan, którzy mieszkają w państwie somalijskim, żyje w ciągłym strachu o zdrowie i życie. Somalia, w rankingu World Watch List 2022, opublikowanym przez organizację Open Doors, zajmuje niechlubne trzecie miejsce – najwyższe spośród państw afrykańskich.

Na pierwszym miejscu znalazł się Afganistan, z reżimem talibańskim, zaś na drugim Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (Korea Północna) z antyreligijną dyktaturą komunistyczną.

World Watch List to coroczny ranking państw, w których poziom wolności religijnej jest najmniejszy, a za wyznawanie wiary grożą najsurowsze sankcje. Obecnie najbardziej prześladowaną wspólnotą religijną na świecie są chrześcijanie.

W państwie somalijskim chrześcijańscy obywatele są nie tylko celem ataków ekstremistów religijnych, ale co gorsza, nie mogą liczyć na żadną ochronę ze strony organów państwowych. Każdego dnia żyją w strachu o los swój i własnych rodzin.

Dnia 29 października 2022 r. świat obiegły dramatyczne zdjęcia z Mogadiszu, stolicy Somalii. Grupa terrorystyczna Al-Shabaab, która ma ścisłe powiązania z Al-Kaidą, przeprowadziła brutalny atak. Co najmniej 100 osób zginęło, a ponad 300 jest rannych.

Al-Shabaab to bardzo silna organizacja terrorystyczna, z którą władze federalne nie są w stanie sobie poradzić już od wielu lat. Na całym pasie Sahelu rozwinęły się w różnych państwach grupy, które w imię budowy globalnego Kalifatu – państwa opartego na prawie szariatu – sięgają po najbrutalniejsze metody terroru. Al-Shabaab jest groźne nie tylko dla stabilności Somalii, ale także dla sąsiadów. Niejednokrotnie przeprowadzała akty terrorystyczne w takich krajach jak Kenia czy Tanzania.

W Mogadiszu, organizacja Al-Shabaab ponownie wykorzystała ładunki wybuchowe – charakterystyczny sposób działania. Wypełniono materiałami dwa samochody-pułapki, które w krótkim odstępie czasu eksplodowały na bardzo ruchliwym skrzyżowaniu w stolicy. Pierwsza eksplozja miała ściągnąć na miejsce zdarzenia służby ratunkowe. Druga była skierowana przeciwko funkcjonariuszom policji i służbom medycznym, przybyłym w celu udzielenia pomocy potrzebującym. Po eksplozjach członkowie Al-Shabaab otworzyli ogień z broni palnej wobec tych, którzy przeżyli. O działaniach służb, jak i liczbie ofiar, na bieżąco w mediach informuje prezydent kraju, którym jest Hassan Sheikh Mohamud.

W licznych doniesieniach o ataku z 29 października pojawiają się porównania do podobnego zdarzenia z 2017 r. Wtedy to, podczas niemal identycznego ataku terrorystycznego, śmierć poniosło aż 512 osób, a ponad 200 zostało rannych. Uznaje się ten akt terroru za najkrwawszy w dziejach Somalii. Wtedy również winę za terror wzięła na siebie organizacja Al-Shabaab.

O brutalności ataku świadczy fakt, że w pobliżu skrzyżowania nie znajdują się żadne ważne strategicznie obiekty. Jest ono wykorzystywane głównie przez cywili, co sugeruje, że celem było jedynie wzmocnienie strachu, który w kraju i tak jest bardzo duży. Policja podała, że wśród ofiar jest bardzo wiele osób starszych oraz kobiet z dziećmi. Znajdowane były ciała matek z wciąż przypiętymi do ich piersi i pleców, w specjalnych nosidełkach, niemowląt.

Al-Shabaab rośnie w siłę i jest to niezaprzeczalny fakt. Do mediów masowych docierają głównie informacje o kolejnych aktach terrorystycznych, które skutkują dużą ilością ofiar. Jednakże ta grupa ma na celu nie tylko zniszczenie struktur państwowych, czy jakichkolwiek elementów chrześcijańskich w Somalii, ale rości sobie prawo do zastępowania struktur somalijskich w zakresie dostarczania podstawowych usług. W tym zakresie zyskuje sympatię i nawet umiarkowani muzułmanie widzą w Al-Shabaab nadzieję na stabilizację.

Roli Al-Shabaab w Somalii i przyczyn sukcesów tej organizacji terrorystycznej sporo materiału poświęciła niedawno sieć telewizyjna Al-Dżazira. Zwrócono uwagę, że terroryści stworzyli na opanowanych przez siebie obszarach system prawny, równoległy do tego państwowego. O ile władza sądownicza w Somalii jest nieefektywna, a sprawy ciągną się latami, sędziowie desygnowani przez Al-Shabaab rozstrzygają sprawy z dnia na dzień, czym rozwiązywane są problemy zwykłych obywateli, a ci taką sprawność zaczynają darzyć coraz większą sympatią. Poza tym, Al-Shabaab gwarantuje darmowy system prawny, gdy państwowy jest niezwykle drogi (opłaty sądowe), co dla wielu jest barierą nie do pokonania.

Poza tym, w kontekście toczącej się rebelii Al-Shabaab, władze samorządowe w wielu aspektach nie funkcjonują. Wiele osób z lokalnych społeczności przestaje wierzyć w skuteczność władzy federacji. W tym kontekście terroryści radzą sobie bardzo dobrze. Al-Shabaab praktycznie skopiowało działania Al-Kaidy i realizuje funkcje władzy terenowej w takich sferach jak: bezpieczeństwo (obecność lokalnej milicji), budowa dróg czy dostęp do darmowej edukacji.

Eksperci zwracają uwagę na fakt, że Róg Afryki staje się obecnie wyjątkowym miejscem, pod względem nakładających się licznych konfliktów, a przedłużająca się destabilizacja oraz niepewność sprzyjają popularności haseł ekstremistycznych, a przez to rośnie poparcie dla takich organizacji, jak chociażby Al-Shabaab.

Zazwyczaj w kontekście Rogu Afryki mowa jest o kwestiach religijnych i rozwoju islamskich organizacji terrorystycznych. Rosną jednak, wraz z nieskutecznością w działaniu struktur państwowych, animozje etniczne. Do tego należy dołożyć napięcie międzypaństwowe o dostęp do pitnej wody, co jest pokłosiem zmian klimatycznych.

Również władze poszczególnych państw, w celu zapanowania nad sytuacją, sięgają po brutalne metody, czym nie różnią się czasami od terrorystów. Przykładowo Erytrea nierzadko umieszcza na lata „więźniów sumienia”, który nie mogą do dziś doczekać się wysłuchania przed wymiarem sprawiedliwości. Niemoc, brak działań, „przymykanie oczu” na „miękkie” formy prześladowań przez muzułmańską większość, etc., to tylko niektóre błędy i przypadki łamania praw człowieka ze strony władz państwowych.

Wydaje się zatem, że w walce z terroryzmem, czy próbą utrzymania państwa w stanie zdolności do realizowania podstawowych zadań, zapomniano o ochronie jednej z podstawowych wolności i praw człowieka, jaką bez wątpienia jest wolność religijna.

Sytuacja chrześcijan w Somalii jest obecnie dramatyczna. Mówimy o niewielkiej społeczności, która jest każdego dnia atakowana oraz niechroniona przez nikogo. Wielu z nich ukrywa się i w żaden sposób nie uzewnętrznia swojej religijnej przynależności. Jest to podstawowa obecnie taktyka, której celem stało się przetrwanie. Nie na tym powinno polegać bycie obywatelem jakiegokolwiek państwa.

Jednakże z dnia na dzień sytuacja w Somalii staje się coraz gorsza. Niepokojący raport został wydany przez agencję Organizacji Narodów Zjednoczonych ONZ: Światowy Program Żywnościowy WFP. Od kwietnia 2022 r., kiedy po raz pierwszy pojawiły się dane o możliwej klęsce głodu, przeprowadzono szeroką akcję pomocową. Do końca bieżącego roku, WFP zamierza dotrzeć do 4,5 miliona osób w samej tylko Somalii. Nie zmienia to faktu, że liczba potrzebujących z dnia na dzień rośnie, a rosnąca w siłę rebelia islamska, skierowana przeciwko rządowi centralnemu, chrześcijanom oraz umiarkowanym muzułmanom, tylko osłabia starania międzynarodowe o powstrzymanie klęski głodu. Zdaniem specjalistów, głód staje się powoli nieuchronną rzeczywistością: „puka już do drzwi”.

Ostatnia klęska głodu w Somalii, która miała miejsce w latach 2011-2012, pochłonęła ponad ćwierć miliona ofiar. Obecna ma być jeszcze większa. Kilka czynników się nałożyło. Oczywiście niemoc rządu w Mogadiszu i działalność Al-Shabaab. Należy też wspomnieć o zmianach klimatycznych. Już piąty rok z rzędu trwają susze, które katastrofalnie odbiły się ponownie na zbiorach. Działalność organizacji terrorystycznych w Somalii uniemożliwia natomiast skuteczne dotarcie z pomocą do najbardziej potrzebujących, czyli do osób starszych, kobiet i dzieci.

Nie zapominajmy o wojnie na Ukrainie, która ograniczyła dostępność do światowych rynków żywnościowych. W związku z mniejszymi dostawami wzrosły ceny, a większość mieszkańców Somalii nie ma odpowiednich zasobów, aby zakupić najpotrzebniejsze produkty. Przyjmuje się, że w ciągu najbliższych dwóch miesięcy, nawet półtora milina dzieci będzie potrzebowało pomocy medycznej w związku z cierpieniem wywołanym ostrym niedożywieniem.

Problemy w Somalii, jak i w wielu innych państwach dotkniętych fundamentalizmem islamskim, mają wielopłaszczyznowy charakter. Niezdolność państwa do realizowania podstawowych zadań, animozje etniczne, zmiany klimatyczne, wpływy dawnych metropolii, czy globalnych decydentów, etc. To wszystko razem sprzyja popularności haseł ekstremistycznych, gdzie religie są zaledwie przedmiotem do walki o władzę i wpływy.

Z tego też właśnie powodu, na czoło działań społeczności międzynarodowej, winno znaleźć się walczenie o poszanowanie podstawowych praw i wolności każdego człowieka. Prawo do życia, godności, czy wyznawania własnej religii, w sposób nieskrepowany i jawny, należy uznać za początek globalnych zmian, których kwintesencją będzie poszanowanie każdej jednostki.

W innym przypadku, jeszcze za naszego życia, będziemy świadkami wyginięcia wielu religijnych wspólnot, które mają wielowiekowe tradycje, i które budowały od podstaw niejedno państwo na świecie.

dr Krystian Chołaszczyński

Źródła:

100 Killed in Somalia Terrorist Attack, 31.10.2022, https://www.persecution.org/2022/10/31/100-killed-in-somalia-terrorist-attack/ [dostęp 6.11.2022]

Al-Shabab Terror Group Winning Hearts and Minds in Somalia, 16.09.2022, https://www.persecution.org/2022/09/16/al-shabab-terror-group-winning-hearts-minds-somalia/ [dostęp 6.11.2022]

Somalia: Full Country Dossier. January 2022, https://www.opendoors.pl/sites/default/files/country_dossier/somalia_wwl_2022_country_dossier.pdf [dostęp 6.11.2022]

Country: Somalia, https://joshuaproject.net/countries/SO [dostęp 6.11.2022]

Bashir Mohamed Caato, In Somalia, al-Shabab’s courts win more converts, 14.09.2022, https://www.aljazeera.com/features/2022/9/14/in-somalia-citizens-eal-shabaabs-justice-system-to-the-state [dostęp 6.11.2022]

Somalia receiving unprecedented levels of food aid, with ‘famine at the door’, 05.09.2022, https://news.un.org/story/2022/09/1126031 [dostęp 6.11.2022]