Kategorie bazy wiedzy

Incydenty chrystofobiczne w Polsce w sierpniu i wrześniu 2020

cum commento

1. Narasta agresja wobec obrońców życia. W końcu sierpnia 2020 r. w Poznaniu pikieta zorganizowana przez obrońców życia dzieci nienarodzonych została fizycznie zaatakowana przez trzech pracowników Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego UM w Poznaniu. Stało się to przed rozpoczęciem publicznego odmawiania różańca przez prolajferów. Jeden z działaczy został powalony na ziemię, skopany. Doszło do zniszczenia jego rzeczy osobistych [1] .

W całym kraju dewastowane są samochody z hasłami antyaborcyjnymi [2] , dokonywane są także bezprawne blokady przejazdu takich aut [3] .

2. 25 sierpnia 2020 r. kościele salezjanów pod wezwaniem św. Józefa w Przemyślu mężczyzna zniszczył figurę anioła z kropielnicą. Stało się to podczas adoracji Najświętszego Sakramentu z udziałem wiernych [4] .

3. W piątek 28 sierpnia 2020 r. po godz. 22:00 doszło do znieważenia pomnika św. Jana Pawła II i Ronalda Reagana w gdańskiej dzielnicy Przymorze. Na posągi zostały naniesione czerwone napisy. Podobne zdarzenia miały miejsce w przeszłości. W 2019 r. pomnik został oblany różową farbą, a w 2013 r. figurze Reagana odcięto ramię [5] .

4.  23 sierpnia 2020 r. jeden z uczestników imprezy techno Egodrop Rave OA, odbywającej się nieopodal klasztoru benedyktynów w Tyńcu, wtargnął do świątyni opactwa i sprofanował ołtarz, tańcząc na nim półnago. W kościele odbywał się w tym czasie koncert muzyki poważnej, który musiał zostać przerwany [6] .

5. 5 września 2020 r. w Słubicach, podczas polsko-niemieckiego marszu LGBT doszło do kolejnej profanacji wizerunku Maryi, która była przedstawiona z tęczową aureolą [7] . Zdarzało się także w niedalekiej przeszłości w Polsce, iż rozklejano plakaty ze sprofanowanym wizerunkiem Maryi oraz publikowano je w Internecie. „W przygotowanej analizie Ordo Iuris wskazuje, że zarówno rozklejanie plakatów ze sprofanowanym wizerunkiem Ikony Jasnogórskiej, jak i ich publikacja w Internecie, spełniają znamiona przestępstwa obrazy uczuć religijnych z art. 196 Kodeksu karnego. Przestępstwo to stanowi występek ścigany z oskarżenia publicznego. Oznacza to, że organy ścigania mają obowiązek z urzędu wszcząć i prowadzić postępowanie.

Co istotne, zgodność art. 196 k.k. z Konstytucją została potwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny, który podkreślił, że „uczucia religijne, ze względu na ich charakter, podlegają szczególnej ochronie prawa. Bezpośrednio powiązane są bowiem z wolnością sumienia i wyznania, stanowiącą wartość konstytucyjną”. Również Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu stwierdził, że oprócz zapewnienia swobody wypowiedzi konieczna jest także ochrona uczuć religijnych, zaś obowiązkiem państwa jest zapewnienie pokoju religijnego” [8] .

6. Grupa mieszkańców zamierza postawić w Szczecinie pomnik Szatana. Miałby on stanąć przy ul. Jana Pawła II. Pomysł zgłoszono do Szczecińskiego Budżetu Obywatelskiego [9] .

7. Podczas trwającej „pandemii” koronawirusa w wielu placówkach opieki zdrowotnej i domach opieki społecznej ograniczane są prawa pacjentów do korzystania z opieki duszpasterskiej.  Jak podaje Ordo Iuris, „w placówkach medycznych dochodziło do sytuacji, że rodzin zmarłych pacjentów nie informowano o tym, że przed śmiercią bliskiej im osoby uniemożliwiono jej przyjęcie sakramentów” [10] . W niektórych szpitalach ograniczono obchód kapelana po oddziałach i zalecono pacjentom indywidualne wzywanie księdza w razie potrzeby. Takie jednak ograniczenie wydaje się być sprzeczne z art. 53 Konstytucji RP. W świetle obowiązujących przepisów można co prawda ze względów sanitarnych ograniczyć kontakt pacjenta z osobami bliskimi, jednak nie można go zabronić. Zakaz taki tym bardziej nie może obowiązywać kapelana, który jest pracownikiem szpitala.

8. 19 września 2020 r. sprofanowano figurę Matki Boskiej, znajdującą się na terenie parafii Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Częstochowie. „Według informacji uzyskanych od proboszcza, ks. Bernarda Kozłowskiego, sąsiedzi wezwali policję po tym, jak grupa kilku osób przeskoczyła ogrodzenie i wtargnęła na teren parafii. Jeden z wandali wyrwał z postumentu figurę Matki Bożej, a następnie z pomocą kolegów, ciągnął figurę po chodniku. Dolna część figury została odłamana. Mężczyźni po przejściu ok. 300 m roztrzaskali figurę przed blokiem na trawniku”. W zdarzeniu wzięło udział pięciu młodych ludzi, którzy zostali wylegitymowani przez policję. Należy dodać, że nie jest to pierwsze tego typ zdarzenie w historii tej parafii. Ksiądz proboszcz jest w posiadaniu trzech wcześniej zniszczonych figur [11] .

9. 25 września 2020 r. ponownie w Warszawie zatrzymano furgonetkę organizacji Pro – Prawo do Życia [12] . Należy wskazać, że stwarzanie zagrożenia w ruchu drogowym jest przestępstwem.

Zdjęcie: Fundacja Pro-Prawo do Życia za https://nczas.com/2020/09/25/antifiarze-znow-zatrzymali-furgonetke-anty-lgbt-zachowuja-sie-jak-dzicy-lub-opetani-video/?utm_source=onesignal&utm_medium=onesignalautolink&utm_campaign=onesignalautolink

10. 23 września 2020 r. portal „strona życia” poinformował, że jedna z lewicowych aktywistek, będąca także studentką uczelni medycznej groziła zadaniem szczególnych cierpień tym obrońcom życia, którzy jako pacjenci w przyszłości dostaliby się w jej ręce [13] .

11. 27 września 2020 r. cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie trójka nastolatków bestialsko pobiła oraz okradła swą koleżankę. Dokonano także profanacji cmentarza poprzez skakanie po nagrobkach [14] .

Komentarz prawny

Obowiązująca konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78 poz. 483 z późn. zm.) stanowi w art. 53. ust. 1, iż „każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii”. Przestępstwa przeciwko temu dobru prawnemu zostały opisane w XXIV rozdziale Kodeksu karnego (kk) z 6 sierpnia 1997 r. (Dz. U. nr 88 poz. 553) w artykułach 194-196. Mają one charakter występków, tzn. sankcje za ich popełnienie są dość łagodne – grzywna, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności do lat 2. Pierwszy z nich wprowadza odpowiedzialność karną za czyn, którego istotę stanowi dyskryminacja religijna: „Kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze względu na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Mam wrażenie, że w naszym kraju problem tak ujętej dyskryminacji religijnej ma – na razie – charakter marginalny. Wszystko jednak wydaje się wskazywać na to, że w niedalekiej przyszłości przepis ten nabierze większego znaczenia.

Art. 195 Kodeksu karnego tyczy się odpowiedzialności za złośliwe przeszkadzanie w publicznym praktykowaniu religii: ”§1. Kto złośliwie przeszkadza publicznemu wykonywaniu aktu religijnego kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. §2. Tej samej karze podlega, kto złośliwie przeszkadza pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym”. „Przeszkadzanie” owo jest to każde zachowanie, zakłócające powagę dokonującego się aktu religijnego, uniemożliwiające lub utrudniające właściwy jego przebieg. Działania takie muszą być złośliwe, a zatem świadome i zamierzone, dokonywane z intencją dokuczenia innym. Może tutaj chodzić także o utrudnienia uczestnictwa osób w takim akcie, który winien mieć charakter publiczny, czyli być wykonywany w taki sposób, aby udział w nim (lub jego postrzeganie) był możliwy dla nieokreślonej bliżej liczby osób [15] . Przepis art. 195 kk chroni także uroczystości i obrzędy pogrzebowe niezależnie od tego, czy są świeckie czy religijne. Wydaje się, że może on mieć zastosowanie praktyczne wobec osób blokujących wejście do świątyń, jak to miało miejsce np. w przypadku kościoła oo. kapucynów na Krakowskim Przedmieściu w Lublinie.

Art. 196 kk wprowadza odpowiedzialność za obrazę uczuć religijnych: „Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Kryminalizowana jest jedynie obraza dokonana przez publiczne znieważenie przedmiotu czci religijnej bądź miejsca przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. Obraza uczuć religijnych to zachowania, które odbierane są przez członków danej wspólnoty religijnej jako poniżające i obelżywe dla przedmiotu czci religijnej lub miejsca sprawowania aktów religijnych [16] . Przestępstwo z art. 196 kk jest przestępstwem materialnym, tzn. warunkiem jego dokonania jest, aby osoby poszkodowane poczuły się dotknięte działaniami sprawcy.

Same uczucia religijne najczęściej rozumie się jako pewnego rodzaju doświadczenia, doznania czy też stany afektywne, związane z przeżywaniem przez człowieka jego wiary, doświadczaniem relacji z sacrum. Istotą przestępstwa obrazy uczuć religijnych jest zachowanie, które według określonych norm kulturowo-obyczajowych i powszechnie przyjętych ocen stanowi wyraz pogardy [17] . Okazanie pogardy wobec określonych przedmiotów lub miejsc kultu powinno wywołać skutek, jakim jest obraza uczuć religijnych. Znieważenie może być dokonane przez wypowiedź (ustną bądź pisemną), a także z wykorzystaniem gestu lub rysunku. Znieważenie przedmiotu czci religijnej lub miejsca przeznaczonego do publicznego sprawowania kultu religijnego musi być publiczne, czyli znieważający musi działać w taki sposób, aby jego czyn dotarł do szerszego grona odbiorców (np. dzięki mass mediom). Sprawca winien działać także w miejscu publicznym, czyli dostępnym dla nieograniczonej liczby osób. Przedmiotem czci religijnej w rozumieniu przepisu art. 196 kk jest każdy przedmiot, który za taki został uznany przez wyznawców danej religii, zaś przez miejsca przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych należy rozumieć miejsca trwale przeznaczone do wykonywania kultu. Przestępstwo obrazy uczuć religijnych jest przestępstwem powszechnym, czyli może je popełnić każdy człowiek, niezależnie od swego wyznania lub bezwyznaniowości, zawodu lub związków z osobą pokrzywdzoną [18] . Występek jest ścigany w trybie publicznoskargowym z urzędu, jednak w praktyce do skazania w razie ujawnienia się pokrzywdzonych i złożenia przez nich zawiadomienia. Dzieje się tak, ponieważ „w praktyce organy ścigania, jeśli tylko powezmą podejrzenie, że został znieważony przedmiot czci religijnej, nie dysponują instrumentami karnoprocesowymi, aby dotrzeć do konkretnych osób, których uczucia religijne miały zostać w taki sposób obrażone” [19] . Jak pisze mec. dr Michał Skwarzyński, w Polsce stosunkowo rzadko dochodzi do skazań z art. 196 kk, nie ma zatem obawy o zahamowanie debaty publicznej, nie występuje też zagrożenie powszechną kryminalizacją. W latach 1999-2011 z występku tego skazano jedynie 107 osób [20] .

dr hab. Andrzej Szymański, prof. UO

PRZYPISY

1. https://www.pch24.pl/fundacja-pro—prawo-do-zycia–pracownicy-poznanskiego-szpitala-zaatakowali-modlacych-sie-pro-liferow-twt,78030,i.html# [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. https://stronazycia.pl/zdewastowano-samochod-antyaborcyjny-w-olesnicy/ [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. https://stronazycia.pl/justyna-szpanowska-kodziarze-razemici/ [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3
4. https://nowiny24.pl/dewastacja-rzezby-w-kosciele-salezjanow-w-przemyslu-mlody-mezczyzna-w-trakcie-nabozenstwa-rozbil-figure-aniola-z-kropielnica/ar/c1-15145864 [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 4
5. https://nczas.com/2020/08/29/policja-szuka-sprawcow-zniewazenia-pomnika-jana-pawla-ii-i-ronalda-reagana-w-gdansku/?utm_source=onesignal&utm_medium=onesignalautolink&utm_campaign=onesignalautolink [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 5
6. https://www.tvp.info/49625987/rozebrany-mezczyzna-wszedl-na-oltarz-w-tyncu-wideo [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 6
7. https://www.stefczyk.info/2020/09/05/na-niemiecko-polskim-marszu-lgbt-doszlo-do-kolejnej-profanacji/ [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 7
8. https://www.fronda.pl/a/ordo-iuris-profanacja-wizerunku-maryi-to-przestepstwo,126724.html [dostęp 13.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 8
9. https://bezprawnik.pl/pomnik-szatana/ [dostęp 12.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 9
10. https://www.pch24.pl/ordo-iuris–pacjenci-umieraja-bez-sakramentow–koronawirus-powodem-ograniczen,77758,i.html# [dostęp 13.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 10
11. http://czestochowskie24.pl/czestochowa/profanacja-figury-matki-bozej/ [dostęp 27.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 11
12. https://nczas.com/2020/09/25/antifiarze-znow-zatrzymali-furgonetke-anty-lgbt-zachowuja-sie-jak-dzicy-lub-opetani-video/?utm_source=onesignal&utm_medium=onesignalautolink&utm_campaign=onesignalautolink [dostęp 27.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 12
13. https://stronazycia.pl/adrianna-palus-grozi-prolajferom/ [dostęp 27.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 13
14. https://www.tvp.info/50129488/zwabili-dziewczynke-na-cmentarz-tam-zgotowali-jej-pieklo, https://www.lublin112.pl/trzech-nastolatkow-znecalo-sie-na-cmentarzu-nad-15-latka-rzucali-w-nia-kamieniami-bili-kijem-oblali-piwem-i-opluli/ [dostęp 1.10.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 14
15. K. Warchałowski, Prawnokarna ochrona wolności religijnej w Polsce w latach 1932-1997, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 4 (2002), s. 69 i n. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 15
16. M. Czelny, Zamiar sprawcy jako warunek odpowiedzialności karnej za przestępstwo obrazy uczuć religijnych (art. 196 kk), [w:] P. Stanisz, A. A. Abramowicz, M. Czelny, M. Ordon, M. Zawiślak (red.), Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, Lublin 2015, s. 69. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 16
17. Tamże, s. 70. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 17
18. Tamże, s. 73-74. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 18
19. M. Skwarzyński, Przestępstwo obrazy uczuć religijnych, https://copch.pl/baza-wiedzy/przestepstwo-obrazy-uczuc-religijnych [dostęp 8.09.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 19
20. Tamże. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 20