Kategorie bazy wiedzy

Los chrześcijan w Nigerii cz. 1

Część 1
Federalna Republika Nigerii to państwo położne w Afryce Zachodniej nad Zatoką Gwinejską. Na całym kontynencie afrykańskim nie ma ludniejszego państwa. Około 20% mieszkańców Afryki mieszka w Nigerii. Według szacunków na lipiec 2020 r., kraj zamieszkiwało około 214 milionów osób.

Jednocześnie Nigeria posiada najsilniejszą gospodarkę na kontynencie. PKB wynosi ponad 375 miliardów dolarów amerykańskich. Zyski są możliwe dzięki bogatym złożom ropy naftowej. Na obszarze państwa mieszka ponad 250 wspólnot etnicznych, takich jak: Ibo, Joruba, Hausa, Fulani, etc. Większość stanowią Muzułmanie (ponad 53%). Katolików jest nieco ponad 10%, a innych wspólnot chrześcijańskich około 35%.

Od czasu powrotu do modelu demokratycznego państwa prawa w 1999 r. Nigeria poczyniła spore postępy w kierunku wprowadzenia zasad wynikających z praw człowieka. Jednakże mnogość dysfunkcjonalnych zjawisk skutkowała rebelią, przemocą na tle etnicznym i religijnym oraz powolnym upadkiem instytucji państwowych.

W Nigerii najwięcej mieszkańców na świecie żyje w skrajnym ubóstwie. Państwo to ma jeden z najwyższych wskaźników śmiertelności matek na świecie i trzeci najwyższy współczynnik umieralności niemowląt. Innym problemem jest wysoki poziom analfabetyzmu. W północnej części kraju obowiązuje prawo szariatu, oparte na religijnych zasadach Koranu.

W lipcu 2020 r. światowa opinia publiczna usłyszała niepokojący głos z Nigerii. Grupa specjalistów, duchownych oraz przedstawicieli organizacji chroniących prawa człowieka w mediach społecznościowych i prasie opublikowała alarmujące wezwanie. W treści możemy przeczytać wprost zarzut, że nigeryjscy chrześcijanie stali się ofiarą fizycznych ataków, które można zakwalifikować do aktu ludobójstwa, według standardów ONZ.

Jedną z najbardziej wpływowych i destabilizujących organizacji na obszarze państwa islamskiego jest Boko Haram. Ta organizacja terrorystyczna reprezentuje islamski fundamentalizm z ideą utworzenia kalifatu wiernego Państwu Islamskiemu na północy i północnym-wschodzie Nigerii. Rebelia ekstremistów trwa od wielu lat, zaś władzy centralnej nie udaje się powstrzymać fali przemocy, opartej na religijnych podziałach.

To, co jednak specjalistów martwi obecnie, to rozszerzenie zakresu działań niesławnego Boko Haram. W oficjalnej retoryce, liderzy fundamentalistycznej organizacji zmierzają do usunięcia z Nigerii wszelkich wpływów szeroko rozumianej „zachodniej” kultury oraz wprowadzenie muzułmańskiego prawa szariatu.

Wydaje się jednak, że wraz z ustępowaniem siłom wiernym rządowi centralnemu i traceniem terytorium, islamscy ekstremiści zmieniali taktykę. Stawali się coraz bardziej brutalni, sięgali po niekonwencjonalne metody (np.: porwania młodych dziewcząt ze szkół, a następnie ich sprzedaż jako żony dla bojowników), nierzadko stosowany był terror oraz terroryzm. Celem ataków były nie tylko siły prorządowe, lecz także innowiercy.

W ostatnich miesiącach obserwuje się wzrost przemocy na obszarze Nigerii środkowej. Celem stali się chrześcijanie, zamieszkujący niewielkie miejscowości i wioski, którzy głównie zajmowali się wypasaniem bydła. Zdaniem chociażby misjonarzy jezuickich, władze starają się ukryć te fakty, zrzucając występującą przemoc na pasterzy ze wspólnoty etnicznej Fulani, którym kończą się zasoby naturalne i szukają nowych terenów (przemoc etniczna, a nie religijna).

Dnia 25 czerwca 2020 r. doszło do międzynarodowego wezwania za pośrednictwem globalnej sieci. Akcja została zorganizowana przez grupę „W Obronie Chrześcijan”. W odezwie czytamy, że chrześcijanie stali się obecnie celem przemocy, której skutkiem ma być ich wypędzenie. Społeczność międzynarodowa powinna zatem stanąć w obronie ofiar.

Gregory Stanton, który stoi na czele organizacji „Genocide Watch” zauważył, że niemoc władz centralnych Nigerii w zwalczaniu różnych postaw ekstremistycznych skutkowała wzrostem liczby fundamentalistycznych organizacji. Boko Haram, ze względu na powiązania z Państwem Islamskim i wieloma terrorystycznymi aktami, które przyciągało uwagę światowej opinii publicznej, jest oczywiście najsłynniejsze i najbardziej symboliczne. Jednakże to nie jedyna formacja destabilizująca sytuację w Nigerii. Wystarczy wspomnieć o najazdach islamskich bojowników ze wspólnoty Fulani, których celem są chrześcijanie, również z Fulani. Stanton podaje, że od 2012 r. w Nigerii zginąć mogło z przyczyn religijnych około 27 tys. chrześcijan. Jego zdaniem działania fundamentalistów wyczerpują znamiona ludobójstwa według standardów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Ekstremiści podróżują ciężarówkami i atakują kolejne wioski zamieszkane przez chrześcijan, jednocześnie pozostawiając w spokoju te zamieszkałe przez muzułmanów. Atakowane wioski są zamieszkałe głównie przez nieuzbrojonych rolników.

Co ważne, podkreśla się, że w wielu przypadkach nigeryjskie władze zachowują się jak „bierny widz”. Wystarczy wspomnieć o sposobie, w jaki komentowane są poszczególne akty przemocy. Władze podkreślają, że to co dzieje się jest pokłosiem napięć wynikających z użytkowania ziemi i prawa do wypasu. Nie szuka się źródeł konfliktu wśród powodów religijnych.

Pojawiają się też oskarżenia, że islamscy fundamentaliści z Nigerii mają dostęp do broni z kręgów zbliżonych do nigeryjskiej armii. Zaś fakt, że Boko Haram poprzysięgło wierność ISIS może sugerować, że finansowanie pochodzi z obszaru bliskowschodniego.
Anglikański biskup Jos, Benjamin Kwashi stwierdził, że w swoim życiu przeżył więcej pogrzebów niż ślubów, zaś dla chrześcijan nigeryjskich przyszłość jest ponura. Martwi go duża liczba ofiar wśród niewinnych kobiet i dzieci. Jego zdaniem, obecne akty przemocy coraz mniej mają wspólnego z przypadkowo organizowanymi atakami, a są coraz bardziej skoordynowane i świetnie zaplanowane. Uważa, że celem jest wyparcie wszystkich chrześcijan z Nigerii.

Międzynarodowa Grupa Kryzysowa przeprowadziła bardzo gruntowne badania przyczyn obecnego kryzysu nigeryjskich chrześcijan. Bez wątpienia rośnie rola ekstremistów i fundamentalistów. Z jednej strony, od lat toczy się spór między społecznościami pasterskimi, a rolniczymi – o ile Fulani to głównie pasterze, o tyle Hausa to w przeważającej części społeczność trudniąca się rolnictwem. W wyniku toczącego się konfliktu, nawet 200 tys. osób musiało opuścić swoje domy i szukać schronienia w sąsiednim Nigrze. Z drugiej strony, konflikt okazał się bazą dla rozwoju przyszłych organizacji przestępczych.

Boko Haram nie zachowuje się jak typowa organizacja terrorystyczna, pomimo złożenia przysięgi wierności względem niesławnego Państwa Islamskiego. Do niewątpliwie charakterystycznych form działania Boko Haram uznaje się porwania dla okupu lub w celu sprzedaży, wysadzanie nadajników telefonii komórkowej, ataki na poszczególne wioski, czy kradzież bydła. Angażowanie zasobów do działań, które nie przysporzą poparcia ludności, ani zainteresowania opinii publicznej, nie należy do typowych działań, które przypisuje się Al-Kaidzie czy ISIS. Jednakże, od lat trwający konflikt, wzrost znaczenia globalnego terroryzmu oraz nieporadność władzy centralnej w radzeniu sobie z sytuacjami dysfunkcjonalnymi, skutkowało tym, że ekstremiści wykorzystują kryzys bezpieczeństwa w celu wzmocnienia swojej pozycji i przekazu.

W jednym z raportów Human Rights Watch, Anietie Ewang zauważa, że nigeryjskie konflikty są dość trudne do uchwycenia. Przyczyny o charakterze gospodarczym (spór między pasterzami i rolnikami) nakłada się na kwestie etniczne i religijne. Fakt, że władza centralna nie radzi sobie z opanowaniem sytuacji oraz postawieniem winnych przemocy przed wymiarem sprawiedliwości skutkuje tym, że droga do pogodzenia zwaśnionych stron jest odległa. Jeśli nikt nie zostaje pociągnięty do odpowiedzialności, ekstremistom zależeć może na eskalacji konfliktu, jako środku prowadzącego do celu.

Biskup katolickiej diecezji Sokoto, Matthew Hassan Kukah podkreślił w jednym z wywiadów, że władze muszą uczynić znacznie więcej niż do tej pory. Rządzący Nigerią to w przeważającej większości muzułmanie. Brak zdecydowanych działań okazał się „tlenem” dla funkcjonujących organizacji ekstremistycznych.
dr Krystian Chołaszczyński – doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce i magister stosunków międzynarodowych, wykładowca w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, zastępca koordynatora Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Toruniu.

Źródła:
Aniete Ewang, Mausi Segun, Nigeria, https://www.hrw.org/africa/nigeria#, [dostęp 18.07.2020].
Emeka Umeagbalasi, Nigeria Is A Killing Field Of Defenseless Christians, 13.04.2020, https://www.genocidewatch.com/single-post/2020/04/13/Nigeria-Is-A-Killing-Field-Of-Defenseless-Christians, [dostęp 17.07.2020].
Fionn Shiner, John Pontifex, Nigeria: Christians in the north are “all marked men and women”, bishop warns, 13.02.2020, https://acnuk.org/news/nigeria-christians-in-the-north-are-all-marked-men-and-women-bishop-warns/, [dostęp 19.07.2020].
Halima Gikandi, Christians in Nigeria feel targeted after pastor’s death, 28.02.2020, https://www.pri.org/stories/2020-02-28/christians-nigeria-feel-targeted-after-pastor-s-death, [dostęp 17.07.2020].
ICON, https://standwithnigeria.org/resources/news/, [dostęp 18.07.2020].
Kevin Clarke, Are Nigeria’s Christians the target of a genocide?, 02.07.2020, https://www.americamagazine.org/politics-society/2020/07/02/are-nigerias-christians-target-genocide, [dostęp 17.07.2020].
Lela Gilbert, Is the World Ignoring a Christian Genocide in Nigeria?, 21.04.2020, https://providencemag.com/2020/04/world-ignoring-christian-genocide-nigeria/, [dostęp 17.07.2020].
Mark Pattison, Priest cites religious freedom violations in northern Nigeria, 11.03.2020, https://cruxnow.com/church-in-africa/2020/03/priest-cites-religious-freedom-violations-in-northern-nigeria/, [dostęp 19.07.2020].
More than 600 Nigerian Christians killed in 2020, new report says, 18.05.2020, https://www.catholicnewsagency.com/news/more-than-600-nigerian-christians-killed-in-2020-new-report-says-65880, [dostęp 19.07.2020].
Nigeria, https://www.amnesty.org/en/countries/africa/nigeria/, [dostęp 19.07.2020].
Nigeria, https://www.hrw.org/africa/nigeria#, [dostęp 19.07.2020].
Nigeria. The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ni.html, [dostęp 19.07.2020].
Nnamdi Obasi, Nigeria, https://www.crisisgroup.org/africa/west-africa/nigeria, [dostęp 18.07.2020].
OHCHR in Nigeria (2019), https://www.ohchr.org/EN/Countries/AfricaRegion/Pages/NGSummary2019.aspx, [dostęp 19.07.2020].