Kategorie bazy wiedzy

Nowy raport o skali prześladowań autorstwa papieskiej organizacji „Pomoc Kościołowi w Potrzebie”

Wraz ze zbliżaniem się 22 sierpnia (jest to Międzynarodowy Dzień Upamiętniający Ofiary Aktów Przemocy ze względu na Religię lub Wyznanie), coraz więcej raportów i alarmujących doniesień pojawiać się będzie w mediach masowych. Poziom dyskryminacji i prześladowań obecnie osiąga niebotycznych rozmiarów. Całe społeczności są zagrożone, tak pod względem egzystencjalnym, jak i w kontekście zachowania swojego kulturowego rdzenia.

Również Centrum Ochrony Praw Chrześcijan, jak i Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Toruniu, dążą swoimi działaniami do poszerzania wiedzy o obecnej sytuacji na świecie, w kontekście aktów przemocy na tle religijnym. Zachęcamy do śledzenia naszych stron internetowych, jak i profili w mediach społecznościowych, gdzie informować będziemy o wydarzeniach upowszechniających.

Papieska organizacja „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” została założona w 1947 r. Stowarzyszenie ma charakter międzynarodowy i posiada liczne sekcje, również jedna z nich jest w Polsce. W czerwcu 2023 r. organizacja opublikowała nowy raport o skali prześladowań i dyskryminacji o podłożu religijnym na świecie.

Dane zawarte w raporcie, jak i dostępne analizy, nie napawają optymizmem. Na 28 państw, gdzie prawo do nieskrępowanego wyznawania swojej religii jest permanentnie łamane, aż 13 z nich położone jest na kontynencie afrykańskim. To bardzo niepokojący trend, który ukazuje smutny obraz kontynentu, który pod względem wielkości, jak i ilości mieszkańców, zajmuje drugie miejsce na świecie.

Lista wymienionych państw, gdzie wyznawcom chrześcijaństwa żyje się najgorzej, jest bardzo charakterystyczna. Na szczególną uwagę zwrócono w kontekście krajów takich jak: Demokratyczna Republika Konga, Nigeria, Mali, Burkina Faso, Niger, Somalia, Erytrea czy Libia. Dominują zatem państwa w regionie Sahelu i Afryki Północnej. Są to obszary, gdzie rządy centralne od lat nieskutecznie zmagają się z fundamentalizmem islamskim, którego emanacją są organizacje terrorystyczne dążące do utworzenia kalifatów, czyli lokalnych form Państwa Islamskiego.

W raporcie papieskiej organizacji „Pomoc Kościołowi w Potrzebie”, wszystkie państwa zostały sklasyfikowane w czterech kategoriach: prześladowania, dyskryminacja, pod obserwacją i niesklasyfikowane. Wspomniane zajmują miejsce z „czerwonym alertem”: prześladowania.

Nie licząc już wspomnianych, do kategorii „prześladowania” włączono: Mozambik, Kamerun, Czad oraz Sudan.

Zdaniem autorów raportu, poziom prześladowań w tych krajach w sposób ciągły rośnie. Chodzi nie tylko o akty fizycznej przemocy, które zagrażają życiu jednostek i egzystencji całych wspólnot. Mowa jest o koncentracji działań ekstremistów wymierzonych w konkretne grupy religijne, przy jednoczesnym poczuciu bezkarności, wynikającej z bierności władz centralnych poszczególnych państw, tak na poziomie centralnym, jak i lokalnym.

W raporcie możemy też przeczytać pewną charakterystyczną tendencję w krajach niedemokratycznych, gdzie elity polityczne są nierzadko same odpowiedzialne za prześladowania. Celem ma być zduszenie jakichkolwiek dążeń reprezentantów wspólnot religijnych innych, niż dominująca grupa, aby zapewnić sobie nieprzerwane rządy. Z jednej strony istnieć ma bezkarność winnych za akty przemocy, z drugiej manipulowanie opinią publiczną. Dochodzi do sytuacji, gdy fałszuje się statystyki, podkreśla rzekomy fakt, że dana wspólnota religijna stanowi zdecydowaną większość i z tego tytułu jej reprezentacja polityczna ma pełne prawo, aby dzierżyć ster władzy w państwie. W dłuższej perspektywie, takie działania doprowadzają do migracji mniejszości religijnych, z czym zmaga się obecnie cały kontynent.

Metody na rzecz dyskryminacji obejmują cały szereg działań, wśród których na szczególną uwagę zasługują: kontrolowanie miejsc pracy i miejsc w budynkach służących edukacji, w celu rezerwowania ich tylko dla religijnej większości; kontrola dostępności do usług zdrowotnych i uniemożliwianie mniejszościom religijnym do pełnego korzystania z przysługujących im praw, jak prawo do medycznej opieki; masowa inwigilacja (w tym przy wykorzystaniu narzędzi cyfrowych) osób innej wiary niż większość w danym państwie, w celu ich kontroli; obostrzenia natury finansowej; prawne zapisy ograniczające prawo do wyboru swoich przedstawicieli do ciała ustawodawczego (manipulowanie prawem wyborczym); ignorowanie doniesień o aktach przemocy poprzez bierność służb porządkowych; etc.

Żeby ukazać skalę zjawiska, wystarczy spojrzeć na demografię. W tych państwach, gdzie udokumentowano prześladowania o podłożu religijnym mieszka ponad 4,03 miliarda ludzi. Stanowi to blisko 52% ogółu osób zamieszkujących ziemię. Tym samym, co druga osoba na świecie doświadcza dyskryminacji i prześladowań z powodu swojego wyznania i pochodzenia.

Jako przykład autorzy raportu podają Erytreę, gdzie niedemokratyczne rządy nie tylko przymykają oczy na akty dyskryminacji względem chrześcijan, co jest wynikiem rosnących we wpływy organizacji terrorystycznych i fundamentalistycznych. Ta niepokojąca praktyka skutkuje tym, że w całym regionie Rogu Afryki, dochodzi do wzrostu skali prześladowań i popularności ekstremistów. Ten niepokój wykorzystują autorytarne rządy, których celem stało się jak najdłuższe utrzymanie się przy sterach władzy. Erytrea to przykład państwa powoli upadającego, gdzie wszystkie możliwe zapisy o ochronie praw człowieka są łamane przez fundamentalistów religijnych, jak i niedemokratyczny rząd centralny.

Formalnie sytuacja w Libii winna ulegać poprawie, ale tak się nie dzieje. Wciąż stosowane są zapisy, gdzie mniejszości religijne są prześladowane. Celem jest walka o władzę i pacyfikacja niektórych wspólnot, aby ugruntować własną pozycję polityczną w restaurującym się powojennym systemie. Najbardziej dotyka to oczywiście wspólnoty niemuzułmańskie, które stały się ofiarami walk wewnętrznych między skłóconymi islamskimi frakcjami. Przykładowo, na każdym poziomie edukacji katecheza islamska jest obowiązkowa. Dzieci z innych wspólnot religijnych mają obowiązek uczestnictwa w niej. Jednocześnie państwo nie daje prawa do prowadzenia katechezy w ramach innej z wielkich religii, czy związków wyznaniowych. Ponieważ na terenie Libii zabronione jest kształcenie przyszłych duchownych innych niż związanych z islamem, poszczególne wspólnoty ratowały się zapraszaniem obcokrajowców. Obecnie jest to mocno ograniczone poprzez długie procedury wizowe, albo przeciągające się czynności prawne związane z uzyskaniem pozwolenia na pobyt.

Sytuacja w Mali jest również niepokojąca. Co jednak musi zastanawiać, to fakt, że władze centralne mylnie argumentują, iż konflikt wewnętrzny ma podłoże tylko etniczne, kompletnie ignorując powody religijne. Musi wzbudzać smutek fakt, że działania te są niestety skuteczne i do publicznej świadomości nie docierają fakty o brutalnych napaściach mających podłoże stricte wyznaniowe.

Trwa wojna domowa między rebeliantami a rządem centralnym w Mali, gdzie Francja oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych próbują interweniować na rzecz przywrócenia pokoju. Sytuacja jest bardzo napięta, a poziom dyskryminacji bardzo wysoki. Muzułmanie oskarżają chrześcijan o przyczynienie się do tej tragedii. Słowne obrażanie przez imamów jest na porządku dziennym i zebrano dostateczną liczbę dowodów na pokrycie tej tezy. Są w Mali regiony, gdzie odprawienie chrześcijańskiej Mszy jest zakazane i może skutkować poważnymi reperkusjami. Chodzi nie tylko o sankcje prawne, ale możliwość napaści przez lokalną społeczność muzułmańską.

Sytuacja w Sudanie jest skomplikowana. Do czasu obalenia reżimu Umar al-Baszira w kwietniu 2019 r. za akty dyskryminacji i prześladowań odpowiedzialne były w głównej mierze władze centralne oraz lokalne. Obecnie, w związku z wewnętrznymi perturbacjami wynikającymi z zamachu stanu w 2021 r., jednostki pozapaństwowe wykorzystują niepewność i atakują inne religie niż islam. Skala ataków znacząco rośnie, a winnych przestępstw nie ściga się. Poziom bezkarności jest bardzo duży, co ma wpływ na poczucie bezpieczeństwa w całym kraju.

Podobna sytuacja jest Somalii. Wszyscy mieszkańcy, którzy nie przynależą do wspólnot muzułmańskich, skarżą się na permanentną dyskryminację. Nie mają żadnej możliwości, aby praktykować swoją religię. W całym kraju nie ma nawet jednego miejsca kultu, które mogłoby być wykorzystywane przez nie muzułmanów. Jedynym wyjątkiem jest Katedra w Mogadiszu, która i tak nie jest używana, gdyż nie ma możliwości jej naprawy.

Wschodnia cześć Demokratycznej Republiki Konga to praktycznie mix etnicznych i religijnych wspólnot. Operuje tam ponad 100 ugrupowań rebelianckich, które niejednokrotnie sięgają po typowe terrorystyczne metody. Jednocześnie wykorzystywane są animozje religijne. Obok ugrupowań ekstremistycznych, również rząd centralny nie stroni od aktów przemocy. Wprost w raporcie możemy przeczytać o „wojskowym dżihadyźmie”.

Ostatnie lata to liczne niepokoje wynikające z pandemii COVID-19, wojny rosyjsko-ukraińskiej, napięć na Morzu Południowochińskim wynikających z działań Chińskiej Republiki Ludowej, czy globalnej inflacji. Jeśli przyjrzymy się dyskryminacji i prześladowaniom razem, winniśmy uświadomić sobie, że blisko 5 miliardów osób styka się z formą werbalnej, prawnej i fizycznej przemocy tylko dlatego, że są członkami konkretnej wspólnoty religijnej. Wolność religijna w ostatnim czasie byłą permanentnie naruszana w 61 państwach.

Jak zostało to wspomniane, w 28 państwach prześladowania są na wysokim poziomie. W kolejnych 33 krajach różne formy dyskryminacji dotykają ponad 850 milionów osób. Natomiast są na świecie państwa, gdzie zaobserwowane pewne niepokojące tendencje uciszania wspólnot religijnych. Takich krajów jest obecnie już 23.

Celem Centrum Ochrony Praw Chrześcijan oraz Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Toruniu jest upowszechniania wiedzy o obecnej sytuacji na świecie w kontekście wolności religijnej. Kluczem do przeciwdziałania złym trendom jest edukacja. Tylko rzetelna wiedza pozwala zrozumieć stan rzeczy i protestować przeciwko groźnym tendencjom.

dr Krystian Chołaszczyński

Źródła:

Agnes Aineah, New Report on Christian Persecution Paints Grim Picture of Africa, 25 June 2023, https://www.aciafrica.org/news/8542/new-report-on-christian-persecution-paints-grim-picture-of-africa [dostęp 16.07.2023]

Religious Freedom Report, https://acninternational.org/religiousfreedomreport/reports/global/2023 [dostęp 16.07.2023]

José Luis Bazán, Article 18: and indivisible right divided, 8 June 2023, https://acninternational.org/religiousfreedomreport/news/article-18-an%20indivisible-right-divided [dostęp 16.07.2023]