Kategorie bazy wiedzy

Parafia jako osoba prawna chroniona w systemie praw człowieka

Parafia jako osoba prawna chroniona w systemie praw człowieka

Parafia jako odrębna osoba prawna jest chroniona w systemie prawa kanonicznego i prawa krajowego. Jest także chroniona w systemie praw człowieka i to w kluczowym dla jej bytu aspekcie – prawie do własnego odrębnego majątku. Wydaje się to mało istotne i związane z prawami religijnymi, ale faktem jest, że bez struktury majątkowej realizacja praw religijnych byłaby skrajnie utrudniona.

Punktem wyjścia dla analizy jest prawo człowieka do własności, które w systemie europejskim sformułowane jest, jako prawo każdego do poszanowania swego mienia. Stwierdzić należy, że w Protokole nr 1 do konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. [1] w artykule 1 określono prawo człowieka do własności. Treść tego przepisu celowo jest ogólna i brzmi: „Artykuł 1 Ochrona własności: Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”. Norma ta występuje w systemie europejskim, jako prawo człowieka pierwszej generacji, w przeciwieństwie do systemu uniwersalnego, gdzie ma charakter II generacji, zatem system Rady Europy może zapewnić skuteczniejszą jego ochronę.

Wstępnie wskazać należy, że w art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz zawiera trzy normy: „pierwsza norma wyrażona w pierwszym zdaniu pierwszego paragrafu, ma charakter ogólny i wprowadza zasadę niezakłóconego korzystania z własności, druga norma, zawarta w drugim zdaniu pierwszego paragrafu, odnosi się do pozbawienia mienia i poddaje owo pozbawienie pewnym warunkom, trzecia norma, sformułowana w drugim paragrafie, uznaje, ze Państwa Strony są uprawnione m.in. do kontroli korzystania z własności w interesie ogólnym” [2] . Natomiast w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej [3] , w, w art. 17 ust. 1 Karty wskazano, że: „Każdy ma prawo do władania, używania, rozporządzania i przekazania w drodze spadku mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za słusznym odszkodowaniem za jej utratę wypłaconym we właściwym terminie. Korzystanie z mienia może podlegać regulacji ustawowej w zakresie, w jakim jest to konieczne ze względu na interes ogólny”.

Treść normy art. 1 Protokołu 1 do EKPCz expressis verbis odnosi się do osób prawnych. Brak jest też wyłączenia w klauzuli limitacyjnej osób prawnych związków wyznaniowych. Jednak z uwagi na niefortunną redakcję zapisu art. 1 Protokołu 1 jako „poszanowanie swego mienia”, konieczne jest odwołanie się do orzecznictwa ETPCz. Jest to sposób na ustalenie, czy prawa wobec spółki, wynikające z bycia jej udziałowcem, akcjonariuszem, wspólnikiem itp., są „poszanowaniem swego mienia” czy nie.

Ustalenie co jest przedmiotem ochrony tego prawa człowieka jest prześledzenie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w zakresie ochrony prawa człowieka do poszanowania swego mienia, co jest przedmiotem części drugiej. Natomiast w części trzeciej wskazano, co jest przedmiotem ochrony autonomii związków wyznaniowych w aspekcie ekonomicznym. Czwarta część będzie przedstawiać zakaz dyskryminacji. Jest bowiem tak, że osoba prawna parafii jest taką samą osobą prawną, jak każda inna osoba prawna, np. spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, stowarzyszenie, fundacja itd. Nie może być tak, że charakter i religijny cel osoby prawnej parafii powoduje, że ma ona gorszą pozycję, utrudniony sposób działania, czy utrudnioną współpracę z organami państwa.

dr Michał Skwarzyński

PRZYPISY

1. Dz.U. z 1995 r.; nr 36, poz . 175/1 ze zm. – dalej Protokół 1 EKPCz. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. Tak M. Balcerzak (w:) Prawa człowieka i ich ochrona – podręcznik dla studentów prawa i administracji, (red.) T. Jasudowicz, B. Gronowska, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Toruń 2005, s. 373 i n. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Z dnia 7 grudnia 2000 r., Dz.U. UE C 83/02 z 2010 r., s. 389. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3