Kategorie bazy wiedzy

Prześladowanie za poglądy dotyczące relacji człowieka i środowiska naturalnego.

Kazus abpa Marka Jędraszewskiego

Ks. abp prof. dr hab. Marek Jędraszewski stał się obiektem ataków medialnych części środków przekazu. Trzeba zauważyć, że te ataki oprócz elementów krytycznych (a raczej krytykanckich) zawierały opisy protestów jako formy reakcji na nauczanie Księdza Arcybiskupa, a zarazem stanowiły formę przekazu zachęcającego do eskalacji tych protestów.

Arcybiskup metropolita krakowski został zaatakowany przede wszystkim w dwóch tematach – jego wyraźnej, jednoznacznej krytyki ideologii gender, jak również ideologii ekologizmu.

Ta druga krytyka wyrażona została w wypowiedziach medialnych Księdza Arcybiskupa, a także w jego liście pasterskim.

W trakcie rozmowy w TV Republika Arcybiskup był pytany m.in. o to, czy ekologizm stoi w sprzeczności z nauką Kościoła Katolickiego. Szczególnym punktem odniesienia był manifest, podpisany między innymi przez szwedzką nastoletnią aktywistkę Gretę Thunberg, w którym jedną z tez jest to, że patriarchat jest przyczyną globalnego ocieplenia.

„To powrót do Engelsa i do jego twierdzeń, że małżeństwo to kolejny przejaw ucisku, a w imię równości trzeba zerwać z całą tradycją chrześcijańską, bez której my – Europejczycy, nie zrozumiemy się, bo jesteśmy w niej wychowywani od tysiącleci” – skomentował ksiądz arcybiskup. „To zjawisko bardzo niebezpieczne, bo to nie jest tylko postacią nastolatki, to coś co się narzuca, a ta aktywistka staje się wyrocznią dla wszystkich sił politycznych, społecznych. To jest sprzeczne z tym wszystkim co jest zapisane w Biblii począwszy od Księgi Rodzajów, gdzie jest wyraźnie mowa o cudzie stworzenia świata przez Boga” – mówił ksiądz arcybiskup,

„Naraz wszystko się kwestionuje, czyli faktycznie kwestionuje się naszą kulturę, odwraca się cały porządek świata, zaczynając od tego, że kwestionuje się istnienie Pana Boga – stwórcy, kwestionuje się także rolę i godność każdego człowieka” – dodał metropolita krakowski [1] .

Wypowiedź abpa Jędraszewskiego spotkała się z falą krytyki niektórych środowisk. Umocnił tę reakcję list pasterski na okres Wielkiego Postu.

Przedstawiano jego treść jako kolejną „kontrowersyjną” wypowiedź biskupa. Oto przykład: „W tę niedzielę w krakowskich kościołach odczytany został list pasterski arcybiskupa Marka Jędraszewskiego na Wielki Post. Duchowny zawarł w nim swoje najbardziej kontrowersyjne tezy – o ideologii LGBT, gender i ekologizmie. Hierarcha w swoim liście wskazuje, że ‘szatan chce zniszczyć więź pomiędzy człowiekiem a Bogiem, a jego pokusy przyjmują rozmaite kształty’” [2] .

Stwierdzenie o „kontrowersyjnych tezach” jest tutaj niezwykle charakterystyczne. Jest bowiem odnoszone wyłącznie do tez głoszonych przez ortodoksyjnych katolików. O ile zatem duchowny krytykujący ideologie różnego rodzaju jest opisywany jako „kontrowersyjny” bądź głoszący „kontrowersyjne” poglądy, o tyle taka etykieta nie zostanie przypisana zwolennikom czy zwolenniczkom tych ideologii. Mówiąc bardzo konkretnie – „kontrowersyjny” będzie abp Jędraszewski, ale już nie p. Rabiej, „kontrowersyjny” będzie ks. Oko, ale już nie p. Środa.

Portal TVN24 wydobywa z listu arcybiskupa Jędraszewskiego zdanie: że jedną z pokus usiłujących zniszczyć więź człowieka z Bogiem jest „ideologia ekologizmu, według której człowiek nie jest kimś, kto z miłością i odpowiedzialnością ma 'czynić sobie ziemię poddaną’, (…), ale głównym zagrożeniem, wręcz nieszczęściem dla naszej planety” [3] .

Charakterystycznym zabiegiem jest następnie zestawienie wypowiedzi Arcybiskupa z anonimowym głosem osoby kontestującej ten pogląd: „– To, co mówi biskup Jędraszewski, bulwersuje mnie. To jest ideologia faszystowska, a pamiętamy, jak było i nie chciałabym, żeby to kiedykolwiek wróciło – zwraca uwagę pani Jolanta, mieszkanka Warszawy, która uczestniczyła w proteście przed sanktuarium, gdzie hierarcha przewodniczył liturgii [4] .

Krytyka ekologizmu zostaje potraktowana jako kontrowersyjna, a następnie utożsamiona z ideologią faszystowską. Zabieg manipulacyjny jest o tyle tutaj godny zauważenia, że poglądy Arcybiskupa są podważone, ale nie poddane żadnej merytorycznej krytyce. Zostają natomiast opatrzone osądem „opinii publicznej”, który jest jednoznaczny i wyrażony poprzez odniesienie do ewidentnie zbrodniczej ideologii. Jest to wyraziste podżeganie do kontynuowania aktów agresji przeciw Arcybiskupowi.

Problemem jak zawsze najistotniejszym jest ocena merytoryczna wypowiedzi abpa Jędraszewskiego. Niektórzy z polityków, niektóre z mediów usiłowały podjąć polemikę czy raczej krytykę tych poglądów.

„Słowa arcybiskupa zdenerwowały wiceprezydenta Warszawy Pawła Rabieja, który w mediach społecznościowych ostro skrytykował poglądy duchownego. – Z perspektywy dotkniętej ogniem Australii, gdzie dziś jestem, mogę powiedzieć jedno. Nie ma dziś gorszej zarazy w cywilizowanym świecie niż ci, którzy kwestionują konieczność dbania o naszą planetę i jej ochronę. Jędraszewski, idź do diabła, tam jest twoje miejsce [podkreśl. – PB] – napisał Rabiej na Twitterze” [5] .

Portal OKO.press w sposób poszerzony, a zarazem głęboko ironiczny krytykował wypowiedzi arcybiskupa Jędraszewskiego. Warto przywołać tutaj jeden z ciekawych fragmentów. W portalu czytamy: „OKO.press przyznaje: arcybiskup wiedział, że dzwoni, ale nie wiedział, w którym kościele. Korzeni walki z kryzysem klimatycznym rzeczywiście można szukać u Fryderyka Engelsa, ale niekoniecznie w teoriach dotyczących małżeństwa. Engels pisał na przykład tak (fragment rozprawy ,,Rola pracy w procesie uczłowieczania małpy”, opublikowanej w 1896 r. w czasopiśmie ,,Die neue Zeit”): „Nie pochlebiajmy sobie zbytnio z powodu naszych ludzkich zwycięstw nad przyrodą. Za każde z nich mści się ona na nas”” [6] .

Pragnąc ustosunkować się do wypowiedzi ks. abpa Jędraszewskiego i do cytowanej polemiki trzeba najpierw poczynić ważne zastrzeżenie. Wypowiedzi ks. Arcybiskupa dotyczą ekologizmu. To słowo w wielu komentarzach krytycznych było ujmowane w cudzysłów, co mogło sugerować, że jest jakimś neologizmem. Pojawiały się sugestie, że autor wypowiedzi tak naprawdę, w istocie krytykuje ekologię. Ksiądz Arcybiskup w sposób w pełni świadomy mówił tymczasem o ekologizmie jako ideologii.

Warto może najkrócej w tym miejscu uporządkować pojęcia.

Termin „ekologia” wyrażał bądź wyraża:

1.     Stan przyrody i środowiska ludzkiego życia, który umożliwia rozpoznanie wartości korzystnych bądź antywartości, które stanowią zagrożenia dla człowieka.

2.     Teorię i praktykę ochrony środowiska, czyli dział wiedzy, która usiłuje w różnych aspektach (technicznym, społecznym, etycznym, edukacyjnym) uwzględniać dane empiryczne z zakresu ekologii mając na uwadze powinność ratowania zagrożonego środowiska (przykładem mogą być tutaj badania nad zmianami w funkcjonowaniu ekosystemu jako efektu ingerencji techniki).

3.     Znaczenie wartościujące – sposób rozumienia popularny w szeroko rozumianej kulturze – stylu życia, dyskursie medialnym, publicystycznym. W tym ujęciu „ekologiczny” jest pojęciem równoznacznym z pojęciem „dobry”. Antywartością staje się tutaj pojęcie „nieekologiczny”, które jest w tej perspektywie synonimem słowa „zły”.  Problemem zasadniczym jest tutaj zapewne nieostrość obu antynomicznych pojęć, ich płynność, zależność od presji medialnych, ekonomicznych i politycznych.

4.     Światopogląd i ideologię ruchów społecznych zaangażowanych w ochronę przyrody i środowiska. To pojęcie bywa określane mianem environmentalism [„ekologizm”].

W ramach ekologizmu można wyróżnić takie postacie, jak:

1.     Doktryny filozoficzne – których wspólnym mianownikiem jest paradygmat, iż w poznawaniu rzeczywistości, w rozumieniu zjawisk zachodzących przyrodzie i społeczeństwie, w ludzkich zachowaniach i działaniach bezkompromisowo należy uwzględniać tzw. „moment ekologiczny”, wyrażający relację pomiędzy człowiekiem a środowiskiem.

2.     Ideologie w postaci zwerbalizowanego przekonania potocznej świadomości podmiotu zbiorowego. Ich wyznacznikiem jest bardzo silny czynnik emocji, oczekiwań i życzeń, które przybierają postać roszczeń, dążących do zmiany całego dotychczasowego modelu życia w celu ratowania zagrożonej przyrody.

3.     Kierunek wyjaśniający za pomocą pojęć z zakresu środowiska abiotycznego, biotycznego i społecznego procesy zachodzące w psychice i osobowości oraz różnice indywidualne między ludźmi.

Pojęcie ekologizmu wyraźnie wskazuje zatem na konkretny obszar refleksji w ramach szeroko rozumianej ekologii. Zarazem podkreślenie przez Arcybiskupa charakteru ideologii ekologizmu pozwala doprecyzować jeszcze bardziej obszar jego refleksji. Stwierdzenie OKO.press „Metropolita krakowski Marek Jędraszewski gościł w TV Republika, gdzie w ciągu kilku minut udało mu się poddać w wątpliwość nauczanie papieża Franciszka oraz obrazić ekologów, przedstawiając ich jako heroldów nowej totalitarnej ideologii [podkreśl. – PB]” [7] jest w tym kontekście kłamstwem ukierunkowanym na wzbudzenie negatywnych emocji.

Ironiczne kwestionowanie wzmianki o Engelsie w wypowiedzi Księdza Arcybiskupa może świadczyć albo o ignorancji albo celowej próbie dyskredytowania.

Arcybiskup w wywiadzie mówił o kilku nurtach ideologicznych podważających porządek naturalny świata stworzonego. Jednym z nich jest podważenie pojęcia i istoty małżeństwa, którego początków można szukać w myśli Engelsa.

Tymczasem właśnie walka z małżeństwem i rodziną jest siłą napędową ruchów depopulacyjnych, które są z kolei siłą napędową niektórych nurtów ideologii ekologizmu. Inaczej ujmując problem, wielu współczesnych działaczy ekologizmu uważa, że człowiek jest największym szkodnikiem środowiska naturalnego i jedynym sposobem ratunku „Matki Ziemi” jest depopulacja. Elementem działań depopulacyjnych jest nie tylko antykoncepcja i aborcja, ale także upowszechnienie takiego modelu małżeństwa, które nie jest z istoty zdolne do prokreacji. Oznacza to mniej lub bardziej wyrazisty postulat walki z tradycyjnym modelem małżeństwa, którego zaczątki można widzieć u Engelsa. Takie poglądy oczywiście nie mają nic wspólnego z ochroną życia, ochroną środowiska naturalnego, przede wszystkim – z ochroną życia człowieka jako szczególnej cząstki ekosystemu.

Zauważmy zatem, że poglądy wyrażone przez Arcybiskupa Krakowskiego nie spotkały się faktycznie z żadną merytoryczną polemiką. Usiłowano ośmieszyć je i zmanipulować. Krytykę ideologii ekologizmu uznano za atak na ekologię jako taką. Próbowano zdyskredytować te poglądy jako sprzeczne z nauczaniem Kościoła. Przede wszystkim jednak ukazywano te poglądy jako „faszystowskie” (nie tłumacząc w żaden sposób ewentualnych koneksji poglądów broniących godność człowieka z faszyzmem (!)) i jednocześnie wskazując, że istnieje możliwość (a może nawet powinność obywatelska) protestów przeciwko tym poglądom.

Trzeba nadmienić, że w stosunku do osoby ks. abpa Marka Jędraszewskiego podjęto działania o charakterze ostracyzmu społecznego. Wyrazem tego typu działań była na przykład próby zainicjowane przez przewodniczącego Rady Miasta Krakowa Dominika Jaśkowca usiłujące wyrzucić arcybiskupa metropolitę z kapituły medalu „Cracoviae Merenti”. W kapitule Medalu zasiadają prezydent miasta, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i metropolita krakowski. Jaśkowiec uzasadniał swój postulat następująco: „Abp Marek Jędraszewski jest znany ze swoich kontrowersyjnych wypowiedzi i działań, które dzielą mieszkańców naszego miasta, oraz nienawiści i pogardy do osób o innym światopoglądzie” [8] .

Nadmienić należy, że nie można w żadnym stopniu wskazać, by poglądy ks. abpa Marka Jędraszewskiego w jakimkolwiek aspekcie były niezgodne z oficjalną nauką Kościoła, doktryną wiary katolickiej. Atak na osobę i jej poglądy nosi w związku z tym znamiona prześladowania za poglądy wyrażające wiarę Kościoła katolickiego.

ks. prof. Paweł Bortkiewicz TChr

PRZYPISY

1. Cyt. za: https://www.radiomaryja.pl/informacje/ks-abp-m-jedraszewski-ekologizm-to-zjawisko-bardzo-niebezpieczne/ [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. Arcybiskup Jędraszewski o pokusach szatana. „Jednym z nich jest ideologia ekologizmu”, https://fakty.tvn24.pl/ogladaj-online,60/list-pasterski-arcybiskupa-marka-jedraszewskiego-duchowny-pisze-o-ideologi-ekologizmu,1007246.html [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Cyt., za tamże. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3
4. https://fakty.tvn24.pl/ogladaj-online,60/list-pasterski-arcybiskupa-marka-jedraszewskiego-duchowny-pisze-o-ideologi-ekologizmu,1007246.html [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 4
5. L. Rudziński, Abp Marek Jędraszewski krytykowany za Gretę Thunberg i „ekologizm”, https://polskatimes.pl/abp-marek-jedraszewski-krytykowany-za-grete-thunberg-i-ekologizm/ar/c1-14681749 [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 5
6. M. Danielewski, R. Jurszo, B. Kocejko, Nowy wróg Jędraszewskiego: „sprzeczny z Biblią ekologizm”. Zgodny z Biblią będzie za to potop, https://oko.press/nowy-wrog-jedraszewskiego-sprzeczny-z-biblia-ekologizm-zgodny-z-biblia-bedzie-za-to-potop/ [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 6
7. M. Danielewski, R. Jurszo, B. Kocejko, Nowy wróg Jędraszewskiego, art. cyt. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 7
8. Cyt. za: https://www.radiokrakow.pl/wiadomosci/krakow/abp-marek-jedraszewski-pozostanie-w-kapitule-medalu-cracoviae-merenti/ [dostęp 23.07.2020] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 8