Kategorie bazy wiedzy

Skutki przemocy w Afryce Subsaharyjskiej ze strony grup zbrojnych oraz jej wpływ na społeczności chrześcijańskie

Przemoc w Afryce Subsaharyjskiej

Chociaż gwałtowne konflikty nie są zjawiskiem nowym, skala przemocy wobec ludności cywilnej i komplikacje związane z sytuacjami kryzysowymi w Sahelu w ciągu ostatniej dekady są wyjątkowo niepokojące. Biuro ONZ ds. Afryki Zachodniej i Sahelu, podczas przesłuchania Rady Bezpieczeństwa ONZ w styczniu 2023, nazwało wyzwania związane z bezpieczeństwem w tym regionie „bezprecedensowymi”.

Sahel to zróżnicowany etnicznie, religijnie i językowo region, obejmujący 10 krajów z licznymi wyzwaniami społecznymi, politycznymi, gospodarczymi i w zakresie bezpieczeństwa. Kruche instytucje dotknięte korupcją przy jednoczesnym rozprzestrzenianiu się grup terrorystycznych, szczególnie w Afryce Zachodniej i Środkowej, doprowadziły w ostatnich latach do kryzysu humanitarnego. Przemoc spowodowana przez niepaństwowe grupy zbrojne, a jednocześnie przez siły państwowe zwalczające te ugrupowania doprowadziła do śmierci lub przesiedlenia milionów ludzi.

Chociaż już wcześniej istniały napięcia między różnymi grupami (na przykład między mieszkańcami wiosek a nomadami lub między różnymi grupami wyznaniowymi), aspekt religijny prawie nigdy nie był przyczyną niestabilności politycznej na poziomie krajowym przed początkiem XXI wieku. To właśnie wtedy zaczęły pojawiać się napięcia między świeckim modelem państwa promowanym przez elity polityczne a modelami islamskimi połączonymi z ideami propagowanymi przez islamskich uczonych i duchownych. Pojawienie się grup islamistycznych powiązanych z Al-Kaidą (AQIM) i Państwem Islamskim na Wielkiej Saharze (ISGS) propagujących przemoc, nadało tym tarciom nowy wymiar.

Nasilające się konflikty i idąca za tym rosnąca przemoc przyciągnęły zainteresowanie oraz spowodowały zwiększenie międzynarodowej obecności wojskowej w tym rejonie. Organizacja Narodów Zjednoczonych, a także Unia Europejska, Francja, Stany Zjednoczone i państwa regionalne (Kamerun, Burkina Faso, Czad, Mali, Mauretania, Niger i Nigeria) zainicjowały lub przyczyniły się do kilku inicjatyw i działań antyterrorystycznych w Sahelu. Podczas gdy przemoc dotknęła wszystkich mieszkańców obszaru wzdłuż południowych obrzeży Sahary, społeczności chrześcijańskie okazały się szczególnie na nią narażone.

Dlatego, biorąc pod uwagę eskalację i ekspansję przemocy ze strony organizacji terrorystycznych w Sahelu i jej późniejszy wpływ na społeczności chrześcijańskie, co zostało ujęte w raporcie Światowego Indeksu Prześladowań 2023, stowarzyszenie Open Doors rozpoczyna wieloletnią globalną kampanię mającą na celu wsparcie chrześcijan dotkniętych przemocą ze strony grup terrorystycznych i innych sił militarnych i paramilitarnych nie tylko w Sahelu, ale w całej Afryce Subsaharyjskiej. Jej celem jest wsparcie chrześcijan w Afryce Subsaharyjskiej poprzez zapewnienie im poszanowania podstawowych praw i godności, a także zapewnienie tych samych praw członkom ich społeczności lokalnych.

Niniejszy dokument informacyjny zawiera analizę jednego wybranego kraju z rejonu Afryki Subsaharyjskiej w kontekście skutków przemocy ze strony różnych grup zbrojnych oraz jej wpływu na społeczności chrześcijańskie.

Burkina Faso

Burkina Faso, kraj wcześniej ceniony za stabilność polityczną i społeczną, a także jako aktywny mediator w zakresie bezpieczeństwa w rejonie, stał się niestabilny. Koniec 27-letniej prezydentury Compaoré w 2014 r. ujawnił głębokie podziały skutkujące kryzysem bezpieczeństwa, których rezultatem było kilka zamachów stanu, a także wzrost terroryzmu i przestępczości zorganizowanej.

Poczucie braku bezpieczeństwa jest szczególnie wysokie na północy i północnym wschodzie kraju, gdzie grupy terrorystyczne, milicje etniczne i siły bezpieczeństwa walczą o kontrolę. Północny region został zinfiltrowany przez grupy z sąsiedniego Mali, przemieszczające się przez nieszczelne granice w celu przeprowadzenia ataków i operacji terrorystycznych. Szacuje się, że obecnie 50% terytorium Burkina Faso nie znajduje się już pod kontrolą rządu.

Od początku rebelii w 2015 roku w kraju działa kilka radykalnych grup islamistycznych. Należą do nich Jamaat Nusrat al-Islam wal Muslimeen (JNIM), Islamic State West Africa (ISWAP), Islamic State Greater Sahara (ISGS), Support Group for Islam and Muslims (GSIM), Ansar ul-Islam i Boko Haram. Ansar ul-Islam przeprowadzała ataki na szkoły i zastraszała nauczycieli, by zastąpili język francuski arabskim jako językiem nauczania. Szkoły, w których nie prowadzono zajęć na temat islamu, zostały spalone.

Podczas gdy konflikty etniczne są rzadkością w Burkina Faso, rząd jest oskarżany o niepotrzebne podsycanie napięć. Zmilitaryzowana reakcja burkińskiego rządu na rosnącą falę przemocy rzekomo obejmowała również masowe ataki na ludność cywilną z niektórych grup etnicznych oraz okrucieństwa, takie jak gwałty na kobietach na oczach ich rodzin i egzekucje publiczne. Takie działania wojska wywołały niechęć wobec rządu.

W kraju o populacji nieco poniżej 21 milionów, panująca przemoc spowodowała przesiedlenie ponad 2 milionów obywateli. 1 grudnia 2021 r., po swojej wizycie w tym kraju, komisarz ONZ ds. praw człowieka Michelle Bachelet informowała, że ponad 3,5 miliona osób w Burkina Faso potrzebuje pomocy humanitarnej, co od stycznia 2020 oznacza wzrost o 60 punktów procentowych.

Jak ucierpieli chrześcijanie

Niepewność polityczna w kraju, rosnąca aktywność ugrupowań islamskich, a także rosnąca niepewność w krajach ościennych sprawiły, że kraj ten staje się coraz trudniejszym miejscem do życia dla chrześcijan. Historycznie rzecz biorąc, Burkina Faso zawsze była znana z modelu koegzystencji religijnej w regionie Sahelu: muzułmanie, chrześcijanie i animiści od lat żyją obok siebie w pokoju. Ataki terrorystyczne i rozprzestrzenianie się radykalnej ideologii zagrażają jednak wzorcowemu modelowi spójności społecznej i tolerancji religijnej. Pojawiły się doniesienia o atakach na kościoły, zabójstwach i porwaniach. Wielu chrześcijan uciekło ze swoich domów, co doprowadziło do ryzyka, że całe obszary pozostaną bez ich obecności. Ponad 250 cywilów zostało zabitych w doraźnych egzekucjach w samym 2019 roku. Sprawcy uzasadniali zabójstwa tym, że ofiary były chrześcijanami lub opowiedziały się po stronie rządu lub Zachodu. W dniu 16 lutego 2020 r. terroryści zaatakowali kościół protestancki w mieście Pansi w prowincji Yagha, zabijając 24 osoby i raniąc co najmniej 18. Terroryści podpalili również kościół.

Burkina Faso zajmuje obecnie 23. miejsce na Światowym Indeksie Prześladowań, w porównaniu z 32. w 2022 r. Ataki na chrześcijan i ich zabijanie wytworzyły atmosferę strachu, a wielu chrześcijan boi się uczestniczyć w nabożeństwach lub posyłać dzieci do szkół. Grupy terrorystyczne wprowadzają również własne rządy na kontrolowanych przez siebie obszarach, przejmując tym samym kontrolę nad systemem świadczeń usług socjalnych.

Przykłady incydentów zgłoszonych przez Open Doors

W dniu 2 lutego tego roku 10 osób zginęło, gdy pojazd, którym podróżowali, został trafiony improwizowanym ładunkiem wybuchowym w pobliżu Inamoufali w południowo-wschodnim Burkina Faso. Ofiary podróżowały na cmentarz, aby pochować cztery osoby, które dzień wcześniej zginęły w ataku niezidentyfikowanych uzbrojonych mężczyzn.

W dniu 27 stycznia ponad 50 terrorystów napadło na wioskę Bananganti w pobliżu granicy z Togo. Splądrowali domy, ukradli bydło i porwali trzy osoby. Atak spowodował ucieczkę mieszkańców wioski w celu znalezienia schronienia w bezpieczniejszych obszarach kraju.

W dniu 30 maja 2022 roku uzbrojeni mężczyźni zabili co najmniej 50 osób w Madjoari w południowo-wschodniej części Burkina Faso. Ofiary, głównie mężczyźni, uciekali przed blokadą ze strony terrorystów. To był najbardziej śmiercionośny atak od czerwca 2021 roku, kiedy to co najmniej 132 cywilów zginęło w ataku terrorystycznym w Solhan, na północnym wschodzie kraju.

Łukasz Wilczyński

Główne źródła:

1.      Burkina Faso: Full Country Dossier, January 2023, Open Doors

2.      The United Nations Office for West Africa and the Sahel – Report