Kategorie bazy wiedzy

Stany Zjednoczone coraz bardziej zaniepokojone sytuacją prześladowanych ze względów religijnych w Afryce Subsaharyjskiej

Sierpień 2022

dr Krystian Chołaszczyński

Stany Zjednoczone coraz bardziej zaniepokojone sytuacją prześladowanych ze względów religijnych w Afryce Subsaharyjskiej

Media masowe w Afryce sporo miejsca poświęcają wizycie amerykańskiego Sekretarza Stanu, Antony’ego Blinkena na tym kontynencie. Wszyscy spodziewali się nowej strategii administracji prezydenta Joe Bidena względem rosnącego znaczenia Afryki w polityce międzynarodowej. Szef dyplomacji wprost w swojej przemowie odniósł się do tego.

Rola Afryki rośnie – nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Kontynent ten posiada olbrzymie zasoby surowców naturalnych, co jest szczególnie istotne dla tak chłonnych liderów światowej gospodarki, jak Chińska Republika Ludowa czy Federacja Rosyjska. W tym wyścigu, do tej pory USA czy Unia Europejska, pozostawały daleko z tyłu. Kryzys strefy euro, postpandemiczny oraz wojenny, wynikający z agresji Rosji na Ukrainę, wymógł zmianę podejścia do globalnej polityki ze strony Waszyngtonu oraz Brukseli. Elementem tego jest chociażby nowa strategia Stanów Zjednoczonych.

Antony Blinken swoją podróż rozpoczął od Republiki Południowej Afryki. Jak można się było spodziewać, jego przemówienie na Uniwersytecie w Pretorii miało olbrzymie znaczenie. Została zaprezentowana nowa strategia USA wobec Afryki, ze szczególnym uwzględnieniem Afryki Subsaharyjskiej. W pierwszej chwili można odnieść wrażenie, że Waszyngton nie wprowadził czegoś nowego do swoich planów. Jednakże już od pewnego czasu, na forum Unii Afrykańskiej, rosły dyskusje nad „samodeterminizmem”. Chodzi głównie o to, aby problemy afrykańskie były w głównej mierze rozwiązywane przez państwa kontynentu, bez oglądania się na pomoc ze strony Starego Kontynentu. USA ten „samodeterminizm” w pełni popiera, co jest pewnym novum w polityce zagranicznej. Poza tym, USA mają w pełni popierać zasadę „równych graczy”, co ma skutkować zaprzestaniem traktowania afrykańskich państw tylko jako petentów i odbiorców międzynarodowej pomocy.

Co oczywiste, A. Blinken zaznaczył, że w polityce USA nie będzie tolerancji dla jakichkolwiek antydemokratycznych tendencji, czy aktów łamania praw człowieka i standardów państwa prawa. Jest to o tyle ważne, że chrześcijanie w Afryce od lat cierpią z powodu wielopłaszczyznowych aktów dyskryminacji i prześladowań. Równie ważne jest dla Waszyngtonu wspieranie demokratycznych przemian oraz zwalczanie wszelkich aktów terroryzmu, a co za tym idzie, organizacji realizujących cele za pomocą terroru.

Zdaniem komentatorów, w przemówieniu Sekretarza Stanu zabrakło jednak wyrazistszego podejścia do tematu prześladowań religijnych. Nieśmiało wtrącił on do przemowy aspekt praw człowieka, ale prześladowania samych chrześcijan już nie wybrzmiały. Prawdopodobnie jest to skutek generalnej tendencji na kontynencie afrykańskim, gdzie najbardziej aktywne są służby dyplomatyczne Pekinu i Moskwy. Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska dość późno „zainteresowały się” Afryką i teraz muszą dyplomatycznie z ofensywą nadrabiać, co mogło mieć wpływ na samą treść przemowy.

Na początku 2022 r. Amerykańska Komisja ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej (The U.S. Commission on International Religious Freedom USCIRF) wydala alarmujący raport odnośnie do łamania praw wyznawców różnych religii, gdzie chrześcijanie zostali określani jako grupa najbardziej cierpiąca. Zaapelowano do administracji prezydenta Joe Bidena, aby jak najszybciej wpisać Nigerię na listę „szczególnego zainteresowania” (Country of Particular Concern CPC). Na liście znajdują się kraje, które dopuszczają lub tolerują akty dyskryminacji ze względu na istniejące religijne podziały. Wspomniana lista jest uznawana za kluczowy element dyplomatycznej presji Stanów Zjednoczonych na państwa, gdzie wolność religijna jest zagrożona. Mniej „radykalnym” działaniem administracji amerykańskiej jest umieszczenie na specjalnej liście obserwacyjnej (Special Watchlist SWL).

Nigeria to najludniejszy kraj w Afryce i gospodarczo najistotniejszy w Afryce Zachodniej. Przez ostatnie 14 lat, USCIRF rokrocznie zalecała umieszczenie nigeryjskiego państwa na liście CPC. Udało się to tylko raz, w 2020 r. – decyzję zawsze podejmuje Departament Stanu. Niestety w 2021 r. usunięto Nigerię z listy, co wywołają falę oburzenia, tak w USA, jak i na całym świecie. Wszyscy od razu przyjęli, że decyzja amerykańskiej administracji podyktowana był kwestiami politycznymi, kosztem praw samych chrześcijan.

Co ważne, rosnące zagrożenie ze strony organizacji terrorystycznych oraz paramilitarnych formacji, stworzonych przez antychrześcijańskie wspólnoty muzułmańskie skutkowało tym, że miliony wyznawców jednej religii żyją w permanentnym strachu o zdrowie i życie.

Musimy również zdać sobie sprawę, że Nigeria nie jest jedynym państwem, gdzie do podobnych aktów przemocy na tle religijnym dochodzi codziennie. Przemoc skierowana przeciwko chrześcijanom jest powszechna na obszarze całej Afryki Subsaharyjskiej. Nie chodzi już tylko o takie organizacje terrorystyczne jak Boko Haram czy Al-Shabaab, ale zjawisko określane mianem „kultury prześladowania”, na którą nie reagują władze państwowe. Społeczności chrześcijańskie w wielu państwach są zagrożone, a powszechność zjawiska nigdy wcześniej w historii nie miała miejsca.

Zarówno USCIRF, jak i liczne organizacje pozarządowe (NGOs) krytycznie odniosły się do decyzji o usunięciu Nigerii z listy CPC. W ostrym komunikacie prasowym Komisji, nazwano decyzję Departamentu Stanu mianem „niewytłumaczalnej”. Zdaniem komentatorów nic się nie zmieniło w Nigerii, aby skutkowało to usunięciem z listy. Co więcej, sytuacja chrześcijan z dnia na dzień ma się pogarszać.

Co oczywiste, zdaniem komentatorów decyzja miała charakter polityczny, a amerykańska administracja traktuje Nigerię jako potencjalnego i najważniejszego sojusznika w obszarze Afryki Zachodniej .

Antony Blinken już od pewnego czasu podkreśla w swoich wypowiedziach konieczność ochrony takiej zagrożonej międzynarodowej wartości jak wolność religijna. W czerwcu 2022 r. sporo w mediach podkreślało się jego zdanie o konieczności ochrony międzynarodowej przedstawicieli różnych wspólnot religijnych. Amerykański Sekretarz Stanu wprost mówił, że wolność religijna stanowi „istotny priorytet polityki zagranicznej” Stanów Zjednoczonych. A. Blinken, parafrazując byłą Sekretarz Stanu, Madeline Albright (która zmarła w marcu 2022 r.) stwierdził, że: „narody są silniejsze, a życie ich bogatsze, gdy obywatele mają swobodę wyboru, głoszenia i praktykowania swojej tożsamości religijnej”. W Afryce, gdzie koncepcja tożsamości jest niezwykle istotna, słowa te padły na podatny grunt.

Po tym, jak amerykański Sekretarz Stanu odwiedził RPA, udał się do Demokratycznej Republiki Konga, gdzie na wschodzie kraju od lat mają miejsce niepokoje. Obok animozji etnicznych, toczą się tam starcia o podłożu wynikającym z podziałów religijnych. W komunikacie prasowym zaznaczono, że celem wizyty jest wzmocnienie partnerstwa na linii USA-DRK, ale jednocześnie podkreślono, że elementem rozmów mają być kwestie ochrony praw człowieka, a co za tym idzie wolności religijnych.

Papież Franciszek ze względu na stan zdrowia odwołał zaplanowaną na bieżący rok wizytę w Demokratycznej Republice Konga. Jednakże w specjalnym oświadczeniu stwierdził, że Kongo cierpi z powodu: „wyzysku, przemocy i braku bezpieczeństwa, szczególnie na wschodzie kraju, gdzie trwają starcia zbrojne, powodując niezliczone i dramatyczne cierpienia, zwielokrotnione przez obojętność i własne interesy tak wielu zaangażowanych uczestników”. Na wschodzie kraju rząd centralny zmaga się z religijnymi ekstremistami, ale ponosi klęski – ostatnio Uganda wycofała swoje militarne wsparcie. Co gorsza, Kinszasa nie ma nie tylko sił, ale również politycznej chęci, aby bronić zagrożone chrześcijańskie wspólnoty, narażone na przemoc ze strony islamskich ekstremistów.

Gdziekolwiek A. Blinken by się nie udał, w kuluarach poruszane są kwestie ochrony praworządności i praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem wolności religijnej. Zdaniem komentatorów jest to swoiste odświeżenie podejścia Stanów Zjednoczonych do kontynentu afrykańskiego. USA dąży do wzmocnienia swojej obecności na tym kontynencie, zwłaszcza w dobie ofensywy dyplomatycznej komunistycznych Chin oraz autorytarnej Rosji, ale jednocześnie nie chce zapominać o swoistej misji związanej z promocją najważniejszych wartości. Wolność religijna zaczęła być traktowana jako jedna z najistotniejszych.

Bez wątpienia tylko zdecydowana postawa społeczności międzynarodowej pozwoli zrozumieć, że wolność religijna jest jednym ze standardów praw człowieka i podlega bezwzględnej ochronie. Swoistego rodzaju zmiana polityki Stanów Zjednoczonych pozwala przyjąć, że w tej materii dochodzi do jakościowej zmiany. Musi jednak zastanawiać dlaczego dzieje się to tak późno, kiedy wiele wspólnot w Iraku czy Egipcie jest już na skraju zniszczenia. Jednakże, dalej chrześcijanie na całym świecie przeżywają tragedię i należy z zadowoleniem przyjąć zmianę postawy administracji amerykańskiej.

Źródła:

J. Church, Islamic State in Central and Southern Africa a Threat to Vulnerable Christian Populations, 8 April 2021, https://www.persecution.org/2021/04/08/islamic-state-central-southern-africa-threat-vulnerable-christian-populations/ [dostęp 10.08.2022]

United States Announces Policy Strategy Towards Sub-Saharan Africa, 10 August 2022, https://www.persecution.org/2022/08/10/united-states-announces-policy-strategy-towards-sub-saharan-africa/ [dostęp 10.08.2022]

N. Johnson, J. P. Jones, J. Church, Secular Sharia? Criminal Sharia Law and its Impact on Nigeria’s Christian Communities, September 2021, https://www.persecution.org/content/uploads/2021/09/secular_sharia.pdf [dostęp 10.08.2022]

J. Church, No Protest Allowed. A Profile of Nigeria’s Governor El-Rufai and How He Punishes Dissent in Kaduna State, December 2021, https://www.persecution.org/content/uploads/2021/12/el-rufai_report.pdf [dostęp 10.08.2022]

Secretary of State Blinken Visiting DRC Today, 9 August 2022, https://www.persecution.org/2022/08/09/secretary-state-blinken-visiting-drc-today/ [dostęp 10.08.2022]