Kategorie bazy wiedzy

Statystki w sprawie aborcji jako faktyczny powód konieczności zmiany ustawy do wymogów konstytucyjnych

Luty 2021

dr Michał Skwarzyński

Statystki w sprawie aborcji jako faktyczny powód konieczności zmiany ustawy do wymogów konstytucyjnych 

Rzeczywiste statystki dotyczące aborcji w Polsce na gruncie poprzednio obowiązującej regulacji.

Wskazać należy, że wokół sporu o aborcję występuje dużo niedomówień i jednym z nich jest faktograficzny zakres stosowania aborcji eugenicznej. Są jednak od lat publikowane statystyki przeprowadzonych aborcji. Takie statystyki publikuje Ministerstwo Zdrowia oraz Rada Ministrów. Można je odnaleźć w internecie.

Wskazać należy, że w latach 2009-2018 wykonano łącznie 10 zabiegów aborcji z powodu uzasadnionego podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

W tych samych latach – z powodu zagrożenia życia i zdrowia kobiety – dokonano „jedynie” od dwudziestu kilku do pięćdziesięciu kilku aborcji rocznie. Natomiast wady płodu są powodem ponad 1000 aborcji rocznie, a statystki ich dotyczące rosły od ponad 500 w 2009 r. do obecnej liczby 1074 za 2019 r. Za rok 2020 r. statystki są jeszcze niedostępne.

Za 2019 r. statystyki uzyskała i przedstawiła KAI. Okazało się, że przeprowadzono wówczas w Polsce 1116 aborcji, w tym aż 1074 ze względu na prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu. Wystąpiły „tylko” 33 przypadki aborcji z powodu zagrożenia życia lub zdrowia matki oraz 3 z powodu czynów zabronionych. Pozostałe przypadki są to aborcje eugeniczne.

Ze statystyk wynika, że: 271 przypadków dotyczyło trisomii 21, tzn. zespołu Downa, bez współistniejących wad somatycznych; 164 – ze współistniejącymi wadami, natomiast 200 aborcji było wynikiem wykrycia wad mnogich dwóch i więcej układów lub organów w badaniu obrazowym. Pozostałymi przesłankami zastosowania aborcji były badania wskazujące na: trisomię 13 (zespół Pataua) i trisomię 18 (zespół Edwardsa) bez współistniejących wad somatycznych (60 aborcji), trisomię 13 i trisomię 18 ze współistniejącymi wadami somatycznymi (88), przypadki aborcji spowodowanej zespołem Turnera ze współistniejącymi wadami somatycznymi (13) czy zespoły genetyczne z obrzękiem płodu (21) oraz inne aberracje chromosomowe.

Godność chorego dziecka i godność chorego jako imperatyw wymuszający stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu.

W dniu 22 października 2020 r. TK w sprawie sygn. akt K 1/20 uznał art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży za niezgodny z art. 38 w zw. z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, więc wyeliminował aborcję eugeniczną.

Godność człowieka, jest wyrażona w Konstytucji RP w art. 30, ale jest to wartość pierwotna wobec systemu prawa i jest swoistym bezpiecznikiem dla prawników.

Oczywiście, dotyczy to prawodawcy, który nie może wszystkiego, a ponadto stanowi tamę dla działalności państwa w sferze normotwórczej, jak i w ramach stosowania prawa przez urzędy i sądy. Godność na gruncie normatywnym stanowi również zabezpieczenie przed naruszaniem praw człowieka między ludźmi. Godność nie wynika jednak z normy prawnej, lecz jest pierwotna wobec całego systemu prawnego. Jest to wentyl bezpieczeństwa, aby nie dochodziło do realizacji powiedzenia: summa ius summa iniuria. Konstytucja RP nie nadaje godności, wynika ona z faktu bycia człowiekiem. Konstytucja też nie „daje prawa do ochrony życia”. Normy te mają w Konstytucji charakter deklaratywny, a nie konstytutywny. Wartość jaką jest życie i jaką jest godność, istnieją niezależnie od jakiegokolwiek aktu prawnego.

Statystyki dotyczące stosowania aborcji eugenicznej są oczywiste. Najwięcej przypadków dotyczy dzieci z zespołem Downa. Ale nawet jakby norma pozwalała na zabicie tylko jednego człowieka z taką chorobą to także oznaczałoby, że norma jest niekonstytucyjna. Bardzo chory człowiek nie jest pozbawiany godności. Choroba nie zmienia faktu, że ma się przyrodzoną godność, więc taką wynikającą z natury. Człowiek z chorobą jaką jest zespół Downa ma pełną godność. Skoro norma prawna pozwalała zabić takiego człowieka z uwagi na tę chorobę to oczywiste jest, że nie mogło to być zgodne z Konstytucją. Nie można tracić z pola widzenia, czemu ta norma służyła. Służyła eliminacji w największym stopniu właśnie tych chorych dzieci.

Pierwotny charakter ma właśnie godność człowieka i to ona nadaje moc prawom człowieka. Nadaje także moc wyrokowi TK, bo chroni właśnie w głównej mierze godność dzieci z zespołem Downa. Chronimy zatem godność dziecka, z którym, większość ludzi miała styczność, więc wiadomo, że mogą one normalnie funkcjonować. Godność chorego jako wartość pierwotna, nie może i  nie będzie podlegała zmianom po debacie publicznej. Dalej będzie chroniona. Pewne wartości nie mogą zostać uchylone, bo tak akurat chce większość – i tak jest z życiem człowieka. Większość nie ma władzy decydować o życiu mniejszości.

System praw człowieka, jako system prawny służy normatywnemu wyrażeniu godności człowieka, przez taki system praw jednostki realizowana jest szczególna ochrona przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka. Jest ona źródłem wszelkich praw jednostki [1] . P. Podważenie godności człowieka, nawet na prenatalnym etapie rozwoju oznacza, że podważamy fundament całego systemu praw człowieka. Jeśli można przestać chronić godności jednych to za chwilę będą wskazywane kolejne grupy, z wyłączoną ochroną godności. Będzie powtarzał się znany z historii proces dehumanizowania części ludzi.

PRZYPISY

1. Szerzej o godności osobowej i osobowościowej zob.: K. Orzeszyna, Prawo Międzynarodowe Praw Człowieka, red. K. Orzeszyna, M. Skwarzyński, R. Tabaszewski, Warszawa C.H. Beck 2020, s. 20-30; K. Orzeszyna, Godność ludzka podstawą praw człowieka, [w:] Człowieka i jego prawa i odpowiedzialność, red. R. Tabaszewski, s. 23 i n.; J. Krukowski, Godność człowieka podstawą konstytucyjnego katalogu praw i wolności jednostki [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 39-42; W. Jedlecka, J. Policiewicz, Pojęcie godności na tle Konstytucji RP [w:] Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Konstytucja, red. A. Bator, Wrocław 1999, s. 146; J. Zajadło, Godność jednostki w aktach międzynarodowej ochrony praw człowieka, RPEiS, nr 2/1989, s. 111; K. Complak, Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej konstytucji, Psej 5/1998, s. 42 i n.; Z. Hołda [w:] Prawa Człowieka, Zarys wykładu, red. Z. Hołda, D. Ostrowska, J. Hołda, J. A. Rybczyńska, Warszawa 2014, s. 12; M. Piechowiak, Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, Lublin 1999, s. 343-347; F. J. Mazurek, Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001, s. 75-80. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1