Kategorie bazy wiedzy

Sytuacja chrześcijan w Libii

Sytuacja chrześcijan w Libii

Libia – formalnie: Państwo Libia – leży w Afryce Północnej nad Morzem Śródziemnym. Jest 17. na świecie państwem pod względem powierzchni: ponad 1,75 miliona kilometrów kwadratowych. Pomimo dużej przestrzeni, według danych za 2021 r. (World Economic Outlook Database), kraj zamieszkuje około 6,7 miliona mieszkańców.

Większość obywateli to wyznawcy islamu – 96,6% mieszkańców deklaruje się jako sunnici. Zaledwie 2,7% to chrześcijanie. Istnieje też niewielka wspólnota buddyjska, hinduistyczna oraz żydowska. Wśród chrześcijan dominują członkowie Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego, protestanci (najwięcej wspólnot anglikańskich, baptystów czy zielonoświątkowców) oraz katolicy (głownie migranci przybyli za pracą w czasach prosperity).

Od czasu obalenia dyktatora, którym był Mu’ammar al-Kaddafi (rządził w latach 1969-2011), Libia nękana jest przez liczne czynniki destabilizacyjne. Od 10 lat panuje chaos w tymże kraju. Różne ugrupowania walczyły o schedę po upadłym przywódcy. Zawieszenie broni podpisano dopiero w październiku 2020 r., lecz ostatnie wydarzenia wskazują, że jest ono niezwykle kruche. Los państwa wciąż jest niepewny.

Jeszcze przed upadkiem Mu’ammara al-Kaddafi’ego, chrześcijan w Libii mogło być dużo. Sam Koptyjski Kościół Ortodoksyjny obliczał, że przed 2011 r. w tymże kraju żyć mogło nawet 300 tysięcy Koptów. Kolejne 30 tysięcy to byli przedstawiciele innych wspólnot chrześcijańskich. W większości byli to migranci przybywający za pracą.

Pomimo prawnych ograniczeń, reżim przymykał oko na przejawy religijnej aktywności, a te skromne ślady wolności wyznaniowej były widoczne. Po 2011 r., wraz z narastającym chaosem w Libii, pojawili się ekstremiści, którzy wręcz ścigali chrześcijan. Przykładowo: Ansar asz-Szari’a, Dżabhat an-Nusra czy Państwo Islamskie.

W konsekwencji większość chrześcijan uciekła do sąsiedniego Egiptu (co najmniej 200 tysięcy Koptów tylko do tego jednego kraju w latach 2011-2015), zaś ci, którzy zostali, są praktycznie uwięzieni, gdyż podróże wiążą się z dużą dozą niebezpieczeństwa.

Dochodziło do paradoksalnych sytuacji, gdy muzułmańscy Libijczycy wydawali Koptów ekstremistom w zamian za obiecaną nagrodę. Obecnie chrześcijanie w Libii nie tylko kryją Biblie i inne rzeczy religijne przed zniszczeniem, ale również przebierają się w taki sposób, aby nie doszło do ich identyfikacji wyznaniowej.

W sytuacji wojny domowej, gdy wiele ośrodków walczy o władzę, prawie zawsze cierpią niewinni cywile. Chrześcijanie, uznawani jako społeczność napływowa, byli traktowani brutalnie; jako niepewni co do swej lojalności. Wielu duchownych, jak i wiernych, poniosło z tego tytułu śmierć. Pomimo prawnych gwarancji, obecnie działalność ewangelizacyjna oraz religijna jest niemal zabroniona.

W sytuacji takiej dysfunkcjonalności, w Libii mogły rozwinąć działalność organizacje odwołujące się do islamskiego ekstremizmu, jak i międzynarodowego terroryzmu. Bractwo Muzułmańskie, jak również lokalna struktura afiliowana przy Państwie Islamskim, bezpośrednio za cel wzięła zniszczenie jakichkolwiek śladów po chrześcijańskich wspólnotach w Libii.

Smutny los jest również tych, którzy podjęli decyzję o przejściu z islamu na chrześcijaństwo. W dobie pandemii koronawirusa/COVID-19 uwidoczniły się takie zjawiska jak ostracyzm. Rodzina, przyjaciele oraz członkowie tej samej społeczności lokalnej, traktują takie osoby z pogardą. W konsekwencji są one pozostawione same sobie, nierzadko bez dostępu do podstawowych produktów potrzebnych do przeżycia.

Pewnym problemem w Libii jest fakt, że wielu chrześcijan to migranci. Przybyli do tego kraju uciekając przed przemocą i prześladowaniami w Afryce Subsaharyjskiej. W samej Libii jednak ich los nie jest o wiele lepszy. O ile migranci mogą spotykać się w celu odprawienia nabożeństwa, o tyle libijscy chrześcijanie takiego prawa już nie posiadają.

O losie samych chrześcijan w Libii świat usłyszał w 2015 r. Wtedy to Państwo Islamskie ścięło 21 osób i upubliczniło nagranie z tego wydarzenia. Ofiary były w większości Koptami. Aż 20 osób przynależało do tejże wspólnoty religijnej. Ostatnią ofiarą był Ghańczyk.

Ta brutalna śmierć również dla katolików ma niezwykłe znaczenie, o czym niedawno przypomniał sam Papież Franciszek. Stwierdził, że zamordowani byli de facto „świadkami Jezusa”. Ich świadectwo nie powinno być zatem zapomniane.

Kiedy w lutym 2021 r. obchodzono 6. rocznicę śmierci 20 Koptów i Ghańczyka, papież Franciszek przesłał specjalne przesłanie w formie nagrania video zauważył w nim, że „21 ochrzczonych wodą”, przeżyło wtedy „chrzest krwi”. Z tego tytułu, są oni „świętymi wszystkich chrześcijan na świecie”. W wydarzeniu online, z wyjątkowym przesłaniem katolickiego duchowego lidera, brali udział również: patriarcha Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego Tawadros II, czy Justin Welby arcybiskup Canterbury i prymas Anglii (Anglikanie).

Zgodnie z raportem organizacji Open Doors, Libia zajmuje niechlubne 4 miejsce w światowym rankingu miejsc, gdzie chrześcijanom żyje się najgorzej. Dane są niepokojące. Istnieje coraz więcej zweryfikowanych i potwierdzonych ataków, i zabójstw na tle religijnym. Nie tylko wobec chrześcijan, ale także względem muzułmanów, niepopierających fundamentalistów islamskich.

Wolność słowa nie istnieje. To samo dotyczy sfery wolności religijnej. Nie ma swobodnego i nieograniczonego dostępu do miejsc kultu. Zebrane świadectwa ukazują Libię jako kraj, gdzie poziom prześladowania zwiększył się we wszystkich sferach życia obywateli i mieszkańców.

Poza tym, istnieć ma powszechna wśród muzułmanów praktyka, by czynić presję na innowierców. Lokalne społeczności naciskają, aby dane osoby wyrzekły się swej wiary i przeszły na islam. Jest to de facto przyjęta i akceptowalna „kultura prześladowania”, jakże popularna w państwach dysfunkcjonalnych.

Nie możemy też zapominać o ekstremistach, którzy w imię ideologii międzynarodowego terroryzmu, nierzadko porywają innowierców, dla okupu lub na sprzedaż, bądź często w celu ich publicznej egzekucji. Obok ekstremistów podobną praktykę stosują zorganizowane grupy przestępcze.

Wręcz zabronione jest publiczne okazywanie własnej religii innej niż islam. Takie czyny mogą narazić na gniew lokalnej społeczności czy nawet aresztowanie. Prześladowani z pobudek religijnych nie mogą liczyć na sprawiedliwość przed odpowiednimi organami, które w pełni dobrze nie funkcjonują.

Wciąż problemem jest też kwestia wynajmu, bądź wybudowania sali do modlitwy. Wiele związków wyznaniowych nie posiada od lat takiej przestrzeni i musi korzystać z prywatnych mieszkań. W lipcu 2021 r. dużo w mediach pisało się o statusie protestanckiego Kościoła Unii w Trypolisie. Założyli go emigranci w 1962 r. W 1970 r. wynajęli ziemię, na której wybudowali budynek do modlitwy. Z tego samego przybytku korzystają trzy inne zbory protestanckie.

W czasach reżimu al-Kaddafi’ego ziemia została wywłaszczona. Nowe władze zwracały ziemię prawowitym właścicielom, a ten nawet był skłonny dzierżawić ją protestantom. Niestety, religijne społeczności są biedne i nie mają funduszy, aby płacić czynsz. Sąd zajął się zatem sprawą ewentualnej eksmisji. Sprawa na razie została odłożona do późniejszego rozpatrzenia.

Sytuacja chrześcijan w Libii jest bardzo trudna. Pomimo faktu, że większość uciekła i stanowią chociażby dla Egiptu duży problem ze względu na kryzys migracyjny, ta niewielka diaspora dalej jest prześladowana w libijskim państwie ze względów religijnych. Chaos wewnętrzny w Libii nie ułatwia sytuacji.

Wielu liczy na społeczność międzynarodową. Na chwilę obecną wiadomym jest, że tymczasowe władze mają ograniczoną możliwość egzekwowania prawa i reagowania na przypadki przemocy. Nie powinno oczywiście zwalniać to istniejącego reżimu od jakichkolwiek działań. Miarą skuteczności władz jest zdolność do ochrony podstawowych interesów własnych obywateli. Dotyczy to zwłaszcza grup defaworyzowanych, a takimi są libijscy chrześcijanie. Zatem wielu spodziewa się pomocy z zewnątrz. Z jednej strony mamy Organizację Narodów Zjednoczonych, z drugiej zaś Unię Afrykańską oraz regionalne fora współpracy. Działania społeczności międzynarodowej, połączone z aktywnością kontynentalnych organizacji, mogą uczynić wyraźną presję na rząd libijski, aby ten zdecydowanie zaangażował się w obronę własnych mniejszości religijnych. W innym przypadku będziemy świadkami niewyobrażalnej tragedii.

dr Krystian Chołaszczyński

Literatura:

World Economic and Financial Surveys. World Economic Outlook Database, https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=672,&s=LP,&sy=2019&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 [dostęp 12.08.2021]

CIA-Factbook, https://web.archive.org/web/20160303191933/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ly.html [dostęp 12.08.2021]

Religious Freedom Nation Profile, https://web.archive.org/web/20071106034702/http://religiousfreedom.lib.virginia.edu/nationprofiles/Libya/rbodies.html [dostęp 12.08.2021]

Libya. Restricted. Christian Persecution in Libya, https://www.persecution.com/globalprayerguide/libya/?_source_code=WHPB20C [dostęp 12.08.2021]

Libya, WorldWatchMonitor, https://www.worldwatchmonitor.org/countries/libya/?__cf_chl_jschl_tk__=pmd_c30967830ad7a3e8bc8bb956652776a827ec9e3d-1628769996-0-gqNtZGzNAeKjcnBszQd6 [dostęp 12.08.2021]

Fr. Benedict Mayaki, SJ, Pope: Christians killed in Libya in 2015 were 'witnesses of Jesus’, 15 lutego 2021, https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2021-02/libya-21-christians-martyr-pope-francis.html [dostęp 12.08.2021]

Libya, https://www.opendoors.org.za/christian-persecution/world-watch-list/libya/ [dostęp 12.08.2021]

Scholarly Analysis: Christian Responses to Persecution in Libya. Egypt, Libya, Israel-Palestine, Gaza, Iraq, Syria, Iran, Saudi Arabia, Turkey, Turkish-Occupied Cyprus, https://ucs.nd.edu/learn/libya/ [dostęp 12.08.2021]

D. Chandler, World Watch List 2021: Extremists, governments leverage COVID-19 limitations to ramp religious persecution, 13 stycznia 20211, https://www.baptistpress.com/resource-library/news/world-watch-list-2021-extremists-governments-leverage-covid-19-limitations-to-ramp-religious-persecution/ [dostęp 13.08.2021]

A. Parker, Libyan Church Case Delayed, Eviction Looming, 2 sierpnia 2021, https://www.persecution.org/2021/08/02/libyan-church-case-delayed-eviction-looming/ [dostęp 13.08.2021]