Kategorie bazy wiedzy

Trudna sytuacja w Sudanie Południowym cz. 1

Część 1
Sudan Południowy to jedno z najmłodszych państw na świecie. Położone jest w Afryce i od początku swego istnienia zmaga się z różnymi konfliktami o podłożu religijnym, etnicznym i politycznym.

Zgodnie z raportem Amerykańskiego Departamentu Stanu za 2019 r., pomimo trudnej sytuacji w tym niestabilnym państwie, jedynie organizacje religijne stanowiły źródło jakiejkolwiek stabilności. Zarówno katolickie, protestanckie, jak i muzułmańskie wspólnoty dawały schronienie i pomoc tym, którzy w dobie wojny musieli uciekać ze swych domów.
Jednocześnie przedstawiciele poszczególnych religii i związków wyznaniowych, działający z pobudek humanitarnych, nierzadko stawali się celem dla różnych ugrupowań uczestniczących w działaniach zbrojnych.

Przyjmuje się, że Sudan Południowy zamieszkuje nieco ponad 10 milionów mieszkańców. W większości są to chrześcijanie. W ramach projektu Pew-Templeton Global Religious Futures Project z 2010 r. oraz Pew Research Centre z 2012 r. stwierdzono, że podział ze względu na przynależność religijną winien wyglądać następująco: 60% to chrześcijanie, 33% to wyznawcy rdzennych religii, zaś 6% to muzułmanie. Istnieją też nieliczne mniejszości religijne. Dane te potwierdza Rada Kościołów Sudanu Południowego oraz rządowe Biuro ds. Religii.

Wiele nadziei wiązanych jest z podpisanym niedawno porozumieniem pokojowym i tymczasową konstytucją. W dobie pandemii wielu wierzy, że strony konfliktu będą chciały dojść do porozumienia i zakończyć krwawy konflikt, który doprowadził do humanitarnej katastrofy.

Przejściowa konstytucja zapewnia rozdział religii od państwa. Jednocześnie podkreślono w ustawie zasadniczej, że żadna ze wspólnot religijnych nie może być faworyzowana i wszystkie muszą być traktowane na równi. Zgodnie z prawem każda wspólnota religijna podlega obowiązkowi rejestracji (obowiązkowa opłata rejestracyjna w kwocie 3 500 $), lecz przepis ten w chwili obecnej jest martwy – organizacje humanitarne podlegają temu samemu obostrzeniu.

Zwraca się uwagę, że na szczeblu rządowym/państwowym nie mamy do czynienia z przejawami dyskryminacji religijnej. Prezydentem kraju jest katolik Salva Kiir Mayardit, zaś jednym z jego doradców muzułmanin, szejk Juma Saeed Ali. Również w parlamencie zapewniono reprezentację dla społeczności islamskiej. Na poziomie edukacji, chrześcijanie i muzułmanie mogą chodzić na dodatkowe zajęcia związane z ich religią, zaś ważne wydarzenia emitowane w telewizji są tłumaczone z języka angielskiego na język arabski.

Biorąc pod uwagę sytuację w Afryce Subsaharyjskiej oraz siłę/wpływy ekstremistycznych organizacji islamskich, w przypadku Sudanu Południowego zachwycać powinna współpraca chrześcijańskich i muzułmańskich liderów. Zdaniem części ekspertów, ta międzyreligijna współpraca stanowi jedno z nielicznych stabilnych elementów tego afrykańskiego państwa.
Religijni liderzy współpracowali i koordynowali działania na różnych szczeblach. Miał to być początek dla budowy przyszłego pokoju i pomocy humanitarnej dla wielu obywateli tego potrzebujących. To skutkowało niestety tym, że sami stali się celem dla najbardziej skrajnych i dążących do destabilizacji sił.

Sytuacja w Sudanie Południowym, gdzie konflikt trwa od siedmiu lat i pochłonął tysiące ofiar, również destabilizowała sytuację w regionie. Stąd przywódcy innych afrykańskich państw, jak i religijni liderzy od dłuższego czasu nawoływali o zakończenie politycznego sporu. Jego rdzeniem były niesnaski między prezydentem Salvą Kiirem a wiceprezydentem i liderem rebelii Riekiem Macharem.

O sile religii, jako czynniku wspierającym pokój może świadczyć odezwa z 12 września 2019 r. Wtedy to nigeryjski kardynał John Olorunfemi Onaiyaken wraz z innymi religijnymi przywódcami wezwał do jak najszybszego wdrożenia zapisów porozumienia pokojowego z 2018 r. Kardynał i inni członkowie Afrykańskiej Rady Przywódców Religijnych (African Council of Religious Leaders) martwili się najbardziej o poszkodowanych w konflikcie, którzy potrzebowali szybko pomocy. Na czele Rady obok wspomnianego kardynała stał muzułmański lider z Ugandy, szejk Ramadhan Shaban Mubaje.
W odezwie czytamy, że pomimo podpisania porozumienia, wciąż dochodzi do przemocy na terenach oddalonych od dużych aglomeracji miejskich. To zaś zagraża humanitarnemu bezpieczeństwu obywateli. Wskutek kilkuletniej wojny domowej miliony musiało opuścić swoje domostwa. Klęska głodu, choroby, brak dostępu do opieki zdrowotnej, etc.; to tylko kilka bieżących problemów, z którymi obywatele się zmagają. Około 3 milionów mieszkańców musiało szukać schronienia poza Sudanem Południowym.

Historia południowosudańskiego konfliktu ma już ponad pół wieku. Wpierw walczono o niepodległość. Gdy nastąpiło ostateczne odłączenie od Sudanu, w Sudanie Południowym wybuchła wojna domowa o przywództwo. Okazało się jednak, że w tym chaosie, który nastąpił, najbardziej stabilne okazały się instytucje religijne. Sudan Południowy to przykład dobrze radzącego sobie nieformalnego porozumienia i współpracy o charakterze ponadreligijnym. Liderzy poszczególnych wspólnot nie walczą ze sobą, tylko razem dążą do ostatecznego wprowadzenia pokoju gdzie hasło: „Liderzy winni kochać swój naród i państwo”, stało się dewizą działań.

Kiedy trwała wojna o niepodległość, wielu uważało, że ma ona charakter religijny. Chrześcijański Sudan Południowy dążył do secesji od zdominowanego przez muzułman Sudanu, gdzie rząd centralny w Chartumie nie przestrzegał idei wolności religijnej. Księża i pastorzy przynosili razem pomoc potrzebującym – ofiarom wieloletniej wojny. Kiedy przyszło w 2011 r. ostatecznie porozmawiać o warunkach pokoju, to właśnie religijni liderzy okazali się najbardziej godni zaufania.
Niestety dwa lata później wybucha wojna domowa. Wtedy nikt z chrześcijańskich przywódców nie chciał słuchać. Kolejne porozumienia pokojowe i układy zawieszające broń były inspirowane przez religijnych liderów, lecz z przykrością trzeba stwierdzić, że ich żywotność była bardzo krótka.

Bardzo wpływowa w Sudanie Południowym jest ekumeniczna Rada Kościołów Sudanu Południowego SSCC. To ona walnie przyczyniła się do podpisania w 2005 r. porozumienia pokojowego, kończącego najdłuższą wojnę domową w Afryce: o niepodległość Sudanu Południowego. Jednakże i ona nie była przygotowania na to, co się wydarzy po 2013 r. O ile jej sukcesu w godzeniu zwaśnionych stron na poziomie lokalnym nie da się podważyć, o tyle na poziomie centralnym musiało minąć trochę czasu, by swoją pozycję na tyle wzmocnić, aby głos był słyszany oraz respektowany.

dr Krystian Chołaszczyński – doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce i magister stosunków międzynarodowych, wykładowca w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, zastępca koordynatora Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Toruniu.

Literatura:
Adam Zygiel, Papież ucałował stopy przywódców Sudanu Południowego, 11 kwietnia 2019, https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-papiez-ucalowal-stopy-przywodcow-sudanu-poludniowego,nId,2932222, [dostęp 12.08.2020].
Beata Zajączkowska, Papież do Sudańczyków: budujmy pokój, 25 grudnia 2019, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2019-12/papiez-do-sudanczykow-budujmy-pokoj.html, [dostęp 12.08.2020].
Daily Press Briefing by the Office of the Spokesperson for the Secretary-General, 10 lutego 2017, https://www.un.org/press/en/2017/db170210.doc.html, [dostęp dn. 12.08.2020].
Fredrick Nzwili, CNS, African religious leaders to South Sudan: ‘End the violence’, 14 września 2019, https://cruxnow.com/church-in-africa/2019/09/african-religious-leaders-to-south-sudan-end-the-violence/, [dostęp 12.08.2020].
George Obulutsa, Study estimates 190,000 people killed in South Sudan’s civil war, 26 września 2018, https://www.reuters.com/article/us-southsudan-unrest-toll/study-estimates-190000-people-killed-in-south-sudans-civil-war-idUSKCN1M626R, [dostęp 12.08.2020].
James Jeffrey, Church and Conflict in South Sudan, 3 czerwca 2018, https://reliefweb.int/report/south-sudan/church-and-conflict-south-sudan, [dostęp 12.08.2020].
Juma Peter, Gunmen attack South Sudan Anglican cathedral, killing at least 23, 4 sierpnia 2020, https://www.episcopalnewsservice.org/2020/08/04/gunmen-attack-south-sudan-anglican-cathedral-killing-at-least-23/, [dostęp 12.08.2020].
Religious Composition by Country, 2010-2050, https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/, [dostęp 12.08.2020].
South Sudan, http://www.globalreligiousfutures.org/countries/south-sudan#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010&region_name=All%20Countries&restrictions_year=2016, [dostęp 12.08.2020].
South Sudan, International Religious Freedom Report for 2019, United States Department of State, Office of International Religious Freedom, https://www.state.gov/content/uploads/2020/05/SOUTH-SUDAN-2019-INTERNATIONAL-RELIGIOUS-FREEDOM-REPORT.pdf, [dostęp 12.08.2020].
Sudanese Christian killed in Muslim pogrom, 29 czerwca 2020, http://anglican.ink/2020/06/29/sudanese-christian-killed-in-muslim-pogrom/, [dostęp 12.08.2020].