Kategorie bazy wiedzy

Tureckie ataki na chrześcijan w Syrii

Lipiec 2022

dr Jan Wiśniewski

Tureckie ataki na chrześcijan w Syrii

W Syrii od 2011 roku trwa wojna domowa z udziałem kilku niezależnych od siebie stron, wspieranych przez wiele państw regionu m.in. Iran, Arabię Saudyjską czy Jordanię. Reżim prezydenta Syrii Baszszara al-Asada wspierany jest politycznie i militarnie przez Rosję. W ostatnim czasie w północnej części państwa syryjskiego można zaobserwować szczególnie aktywność kolejnego państwa zaangażowanego w konflikt wewnętrzny w Syrii – Turcji. Ankara od wielu lat pozostawała przeciwnikiem separatystycznych ruchów kurdyjskich, które rząd turecki uważał za terrorystyczne.

Ze względu na wewnętrzny konflikt w Syrii, północno-wschodni region tego kraju tzw. Rożawa – zamieszkana w dużej mierze przez Kurdów – stała się de facto niepodległym terytorium. Tego faktu nie mogą zaakceptować władze tureckie kierowane przez prezydenta Recepa Tayyip Erdoğana mimo, że siły kurdyjskie wchodzą w skład koalicji nazwanej Syryjskimi Siłami Demokratycznymi (SDF) i wzięły udział w walkach przeciw islamistom z ISIS. W październiku 2019 roku Ankara ogłosiła początek operacji wojskowej „Źródło pokoju”, której cele określono jako likwidację kurdyjskiej autonomii w północnej Syrii i zasiedlenie jej terenów przez ponad milion syryjskich uchodźców wojennych przebywających w Turcji. Według Recepa Erdogana miałby powstać „pas bezpieczeństwa”, oddzielający Turcję od niepożądanego sąsiedztwa uzbrojonych Kurdów. Agresja doprowadziła jednak do ponownego exodusu chrześcijan. Była to już kolejna fala uchodźców z tych terenów w ciągu ostatnich kilku lat – pierwsza ucieczka była wynikiem działań i eksterminacji prowadzonej przez dżihadystów z ISIS.

Wojskom tureckim udało się opanować znaczny obszar i wyprzeć z niego siły kurdyjskie. Dnia 23 października 2019 roku odbyły się rozmowy turecko-rosyjskie w Soczi, na których Rosja zgodziła się na to, by pod kontrolą turecką pozostał pas ziemi o szerokości 32 km, między miastami Ras al-Ajn i Tall Abjad, natomiast rosyjska żandarmeria wojskowa będzie czuwać nad przestrzeganiem zawieszenia broni. Od tego czasu zdarzały się sporadyczne starcia między lokalnymi siłami, a wspieranymi przez Turcję grupami zbrojnymi, pomimo wielu porozumień o zawieszeniu broni, w których pośredniczyły USA i Rosja. Większe natężenie działań militarnych miało miejsce we wrześniu 2021 roku, gdy Turcja przeprowadziła ataki na miasto Tel Tamer i okoliczne wioski, zamieszkane w większości przez ludność chrześcijańską. Turecki ostrzał zniszczył wówczas dwie szkoły, budynek komunalny, piekarnię i linię energetyczną na tym obszarze. Bassam Ishak, przewodniczący Syryjskiej Rady Narodowej, jednej z największych chrześcijańskich grup politycznych w Syrii, powiedział, że tureckie bombardowania obszarów na granicy syryjsko-tureckiej doprowadziły do wysiedlenia dużej liczby mieszkańców, w tym wielu chrześcijan asyryjskich. Tureckie bombardowanie miasta Tel Tamer wywołało wśród mieszkańców innych terenów przygranicznych poczucie niestabilności i niepokoju, co skłoniło wielu asyryjskich chrześcijan do ucieczki. Komisja śledcza ONZ w sprawie Syrii w 2021 roku oskarżyła wspierane przez Turcję grupy syryjskie o popełnianie zbrodni wojennych przeciwko chrześcijanom, Jazydom, Kurdom i innym mniejszościom etnicznym i religijnym w północnej Syrii. Grupy obrońców praw człowieka również oskarżają te grupy o przeprowadzanie zmian demograficznych poprzez zmuszanie do ucieczki rdzennych mieszkańców tego obszaru. W ich miejsce lokowani są Syryjczycy wyznający islam. Potwierdzają to słowa m.in. Nadine Maenza, przewodniczącej amerykańskiej Komisji ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej (USCIRF), która stwierdziła: „To zdumiewające, że Turcja nadal atakuje cywilów w północno-wschodniej Syrii, atakując nawet syryjsko-asyryjskie wioski w dolinie rzeki Chabur, zmuszając pozostałych mieszkańców, którzy przeżyli ludobójstwo z ISIS, do ucieczki”[1]. Drobne incydenty i bombardowania miały miejsce w kolejnych miesiącach, powodując zniszczenia kolejnych domów, kościołów i obiektów użyteczności publicznej[2].

Na przełomie maja i czerwca 2022 roku doszło ponownie do eskalacji przemocy wobec Kurdów i chrześcijan w północnej części Syrii. Siły tureckie i bliskie Turcji frakcje Syryjskiej Armii Narodowej (SNA) uderzyły na wioskę Tel Tamr, powodując szkody materialne w kościele Mar Sawa. Świątynia została już wcześniej ciężko uszkodzona przez bojowników tzw. Państwa Islamskiego w 2015 r., podczas porwania 250 chrześcijan z doliny rzeki Chabur. Mar Maurice Amseeh, syryjski arcybiskup prawosławny Jaziry i Eufratu, nazwał tureckie działania przejawem „ekspansjonistycznych ambicji” po drugiej stronie granicy, których celem jest „opróżnienie regionu z chrześcijan”[3]. Ocenia się, że na obszarze dorzecza Chabru mieszkało przed konfliktem w Syrii ponad 12 tys. osób zamieszkujących 32 wioski. Według obecnych szacunków, liczba ta spadła do około tysiąca. Dalsze działania mogą doprowadzić do całkowitego exodusu chrześcijan ze wspomnianych obszarów.

Eskalacja działań wojskowych w północnej Syrii następuje w czasie rosnącego niezadowolenia Turków z pogarszającej się sytuacji gospodarczej w kraju rządzonego od 2002 roku przez proislamską Partię Sprawiedliwości i Rozwoju Recepa Erdogana. Gwałtownie rosnąca inflacja i wzrost cen, zwłaszcza żywności i mieszkań, powodują coraz większe niezadowolenie społeczeństwa. Wiosenny atak jest postrzegany przez wielu jako próba odwrócenia uwagi opinii publicznej przez Erdogana od narastających wewnętrznych trudności gospodarczych. Inni uważają, że w ten sposób podsycana jest niechęć chrześcijan (i szeroko rozumianego Zachodu) oraz Kurdów. Również brak głośnej opozycji w Turcji, poza prokurdyjską Ludową Partią Demokratyczną (HDP), wobec roli tureckiego rządu i współudziału w łamaniu praw człowieka w północnej Syrii również zaostrza problem. W swojej nocie rzecznik prasowy tej partii nazwał „hipokryzją” rozpoczęcie ofensywy przeciwko cywilom w Kurdystanie, podczas gdy Ankara chce pośredniczyć w zawarciu pokoju między Rosją a Ukrainą.

PRZYPISY

1. Cyt. za: Christians Concerned About Turkish Attacks in Northeast Syria  https://www.voanews.com/a/6227751.html [dostęp 12.06.2022] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
2. Syrian Christians Fear Persecution During Turkey Offensive https://www.voanews.com/a/extremism-watch_syrian-christians-fear-persecution-during-turkey-offensive/6177537.html [dostęp 12.06.2022] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
3. Turcy zaatakowali chrześcijańską wioskę w Syrii  https://www.vaticannews.va/pl/kosciol/news/2022-06/turcy-zaatakowali-chrzescijanska-wioske-w-syrii.html [dostęp 10.06.2022] Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3