Kategorie bazy wiedzy

Tzw. Raport Maticia jako przejaw politycznego a nie normatywnego soft law

Pod kątem wiążącego charakteru praw człowieka można wyróżnić dwa jego typy. Pierwszy wiążący i drugi postulatywny. W systemie praw człowieka wiążące jest tzw. prawo twarde – hard law. Jest to więc system konwencji międzynarodowych, traktatów międzynarodowych, umów międzynarodowych. Natomiast nie wiążący charakter ma tzw. soft law, czyli system „prawa miękkiego”. Są to różnego rodzaju komentarze, rezolucje, deklaracje itd.

Z istoty system ten nie ma charakteru wiążącego, a bardziej postulatywny i deklaratoryjny, a przybiera ona postać wypowiedzi organów organizacji międzynarodowych. Najczęściej mają one nazwę rezolucji, komentarzy, uchwał organów organizacji międzynarodowych itd. Soft law wskazuje wyłącznie pożądany kierunek wykładni obowiązującego prawa twardego albo kierunek prac legislacyjnych, czyli określają, co powinno być omówione, a następnie ewentualnie przyjęte, jako wiążące prawo międzynarodowe. W doktrynie, ale też w orzecznictwie określa się ten proces mianem „utwardzania prawa miękkiego”. Mnogość organów „produkujących” soft law powoduje bardzo dużą ilość dokumentów, co w oczywisty sposób musi prowadzić do bałaganu i soft law jest wzajemnie sprzeczny. Akt o takim charakterze przyjmuje często dana większość w międzynarodowym organie kolegialnym, jak np. Rada Europy, Parlament Europejski itd. Często treści dokumentu są motywowane politycznie, a nie jest zawsze wynikiem chęci rozwoju czy wykładni praw człowieka.

Taki charakter ma także Rezolucja Parlamentu Europejskiego autorstwa Freda Maticia [1] , która powołuje się na „mityczne” prawo do aborcji, co jest postulatem politycznym, a nie prawnym.

W żadnym akcie prawa międzynarodowego, który ma charakter wiążący prawo do aborcji nie jest zawarte, co wymaga odrębnego omówienia. Krótko wskazać należy, że w orzecznictwie ETPCz wskazuje się wprost, że nie ma prawa do aborcji. W sprawie Tysiąc przeciwko Polsce Trybunał stwierdził, że nie będzie badał istnienia prawa do aborcji w świetle konwencji [2] .

Z kolei w sprawie R.R. przeciwko Polsce ETPCz ochronił wyłącznie przyznane prze Polskę prawo do aborcji w ówczesnych jej granicach. Tym samym jeśli polskie prawo na aborcję by nie pozwalało, do naruszenia konwencji by nie doszło [3] .

W sprawie P.S. przeciwko Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka wprost określił, że art. 8 EKPCz nie przyznaje prawa do aborcji [4] . Jest to stała jak dotąd linia orzecznicza ETPCz. Przykładem może być poprzedni wyrok ETPCz w sprawie A.B. I C. przeciwko Irlandii, skarga nr 25579/05 [5] , wyrok z dnia 16 grudnia 2010 r.

Nie można jednak deprecjonować roli soft law, przykładowo należy wskazać na ochronę sprzeciwu sumienia w soft law praw człowieka, gdzie zawarte jest to w Uchwale nr 337 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 26 stycznia 1967 r. w sprawie Korzystania z prawa do sprzeciwu sumienia wobec służby wojskowej w Państwach Członkowskich Rady Europy [6] , Zaleceniu nr 478 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 26 stycznia 1967 r. w sprawie Prawa do sprzeciwu sumienia [7] , Rezolucji nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r. w sprawie Prawa do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej [8] . Najbardziej szczegółowo kwestię prawa do sprzeciwu sumienia analizuje Rezolucja, dlatego też to ona doczekała się ona najszerszego omówienia w doktrynie [9] . P. Powołanie soft law sprzeciwu sumienia pokazuje, że ten typ norm praw człowieka może pokazywać proces i umożliwiać realny dyskurs naukowy, polityczny i normatywny.

dr Michał Skwarzyński

PRZYPISY

  1. The situation of sexual and reproductive health and rights in the EU, in the frame of women’s health, www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2021-0169_PL.html#title1. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 1
  2. Sprawa Tysiąc przeciwko Polsce, Skarga nr 5410/03, Wyrok ETPCz z dnia 20 marca 2007 r., pkt. 104 oraz zdania odrębne wskazujące, że ETPCz nie bada takiego prawa. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 2
  3. Sprawa R. R. p. Polsce, skarga nr 27617/04, Wyrok ETPCz z dnia 26 Maja 2011 r., pkt. 108, 197, 213 i uzasadnienia dwóch zdań odrębnych. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 3
  4. Sprawa P. i S. przeciwko Polsce Skarga nr 57375/08, Wyrok ETPCz z dnia 30 stycznia 2013 r., pkt. 96. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 4
  5. Sprawa A.B. I C. przeciwko Irlandii, skarga nr 25579/05, Wyrok ETPCz z dnia 16 grudnia 2010 r., pkt. 214 i 245. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 5
  6. Dostępna w dniu 1 września 2016 r., na stronie: assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-EN.asp?fileid=16909&lang=en, dalej, jako Uchwała. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 6
  7. Dostępne w dniu 1 września 2016 r., na stronie: assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=14515&lang=en, dalej, jako Zalecenie. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 7
  8. Dostępna w dniu 1 września 2016 r., na stronie: assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=17909&lang=en, dalej, jako Rezolucja. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 8
  9. Szerzej zob. J. Pawlikowski, Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r., „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2011, nr 14, s. 313 i n., 333–337; L. Bosek, Komentarz do art. 53 Konstytucji RP [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, C.H. Beck 2016, red. M. Safjan, L. Bosek, s. 1249–1251, 1250 i n., pkt. 7. Powrót do fragmentu, którego dotyczy przypis numer 9